Genital Herpes (HSV-1/HSV-2)
Key points
- ทั้ง HSV-1 และ HSV-2 ก่อโรคที่อวัยวะสืบพันธุ์ได้; ส่วนใหญ่ของการเป็นซ้ำ
= HSV-2
- ผู้ป่วยจำนวนมาก ไม่ทราบว่าตนติดเชื้อ; การแพร่เชื้อจำนวนมากเกิดช่วง
asymptomatic shedding
- Perinatal
transmission ก่อป่วยรุนแรงในทารก
- HSV-2
genital ulcers เพิ่มความเสี่ยง ติด HIV
อย่างมีนัยสำคัญ
- HSV ทุกชนิดเข้าสู่ latency และ reactivation
เป็นระยะ
ระบาดวิทยา (Epidemiology)
- HSV-2
seroprevalence สหรัฐฯ อายุ 14–49 ปี
≈ 16%; สูงกว่าในสตรี,
มีคู่นอนมาก, และบางกลุ่มเชื้อชาติ/ชาติพันธุ์
- Genital
HSV-1 เพิ่มขึ้น โดยเฉพาะในสตรีอายุน้อยและ
MSM
- ผู้ติดเชื้อจำนวนมาก ไม่รู้ตัว (เช่น NYC:
HSV-2 ~28% แต่ 88% ไม่รู้ผล)
- การติด HSV-1 เดิม ไม่ได้ลดการได้มาซึ่ง
HSV-2 และยัง เพิ่มความเป็นแบบไม่มีอาการ
ของ HSV-2 ~3 เท่า
ประเภทการติดเชื้อ (Definitions)
- Primary:
ไม่มีแอนติบอดีต่อ HSV-1/2 มาก่อน
- Nonprimary
first episode: ติดชนิดหนึ่งโดยมีแอนติบอดีต่ออีกชนิดอยู่แล้ว
- Recurrent:
ชนิดไวรัสของรอยโรคตรงกับชนิดของแอนติบอดีเดิม
ทั้งหมดอาจ มีอาการ หรือ ไม่มีอาการ
ก็ได้
การติดต่อ (Transmission)
- เกิดได้เร็วในความสัมพันธ์ใหม่; median ความสัมพันธ์
~3.5 เดือนก่อนถ่ายทอด, median ~40 ครั้งร่วมเพศก่อนติด
- ถุงยางใช้ไม่สม่ำเสมอ ในกลุ่มศึกษาที่ติดใหม่
- การบอกคู่ว่า “มีเริม” ยืดเวลา ก่อนการแพร่เชื้อ
- แพร่ได้แม้ ไม่มีอาการ (subclinical shedding)
อาการทางคลินิก (Clinical features)
Primary (incubation ~4 วัน, 2–12 วัน)
- แผลหลายตำแหน่งสองข้าง, เจ็บ, dysuria, ไข้/ปวดศีรษะ/ต่อมน้ำเหลืองโต
- รอยโรค: vesicles 2–4 มม. → pustules/erosions/ulcers
(ขอบหยัก; umbilicated ได้)
Nonprimary
- รอยโรค น้อยกว่า/อาการระบบน้อยกว่า primary
Recurrent
- เบากว่า primary; ระยะรอยโรค ~10 วัน (เทียบ 19 วันใน primary)
- ~50% มี prodrome (tingling/ปวดร้าวก้น–ขา–สะโพก);
อาจแสดงแบบ atypical (fissures/irritation)
ภาวะแทรกซ้อนนอกอวัยวะเพศ (มักช่วง primary)
- Aseptic
meningitis (พบได้ตั้งแต่ 8–25% ในบางชุดข้อมูล)
- Sacral
radiculitis / Elsberg syndrome →
ปัสสาวะค้างชั่วคราว, ชา perineum,
อ่อนแรงขา
- Proctitis
(เด่นใน MSM): สาเหตุพบบ่อยร่วมกับ GC/CT/ซิฟิลิส
ความถี่การเป็นซ้ำ (Recurrences)
- หลัง HSV-2 primary: 89% มี recurrences
ภายใน ~1 ปี; 38% >
6 ครั้ง, 20% >10 ครั้ง
- HSV-2
เป็นซ้ำบ่อยกว่า HSV-1 อย่างมาก
- ระยะ/ความรุนแรงของโรคครั้งแรก ทำนาย การเป็นซ้ำมากขึ้น
- การให้ acyclovir ในตอนแรก ไม่ลด อัตราเป็นซ้ำระยะยาว
การขับไวรัส (Viral shedding)
- เกิดได้แม้ไม่มีรอยโรค; HSV-2 ขับ ถี่และนานกว่า
HSV-1
- ผู้มีอาการขับบ่อยกว่าผู้ไม่เคยมีอาการ (เช่น 20% vs 10% ของวัน)
- ความถี่ลดลงตามเวลา (เช่น >10 ปีเหลือ ~9%
ของวัน) แต่ ปริมาณไวรัสต่อครั้งคงเดิม → ยังเสี่ยงแพร่เชื้อ
- ช่วง 3 เดือนแรกหลัง primary HSV-2
ขับไวรัสจากปากมดลูกบ่อยที่สุด
ความเสี่ยงต่อคู่นอน (Sex partners)
- คู่รักต่างสถานะ (discordant) ที่ผู้ป่วยมี recurrent
genital HSV: แพร่ 10%/ปี โดยรวม
- ความเสี่ยงสูงกว่าเมื่อ แหล่งแพร่เป็นชาย (17% vs 4%)
- ~70%
ของการแพร่เกิดระหว่าง asymptomatic shedding
- ผลของการมีแอนติบอดี HSV-1 เดิมต่อความเสี่ยงรับ
HSV-2 ไม่สอดคล้อง กันในงานวิจัย
ผู้มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง (Immunosuppressed)
- รอยโรค กว้าง/เรื้อรัง, เป็นซ้ำถี่,
shedding นาน
- ในสตรีติด HIV: เพาะ HSV-2 บวกบ่อย แม้ ไม่มีรอยโรคเห็นชัด; CD4 ↓ → เพาะบวกถี่ขึ้น
- อาจเกิด meningitis, sacral radiculopathy, transverse
myelitis ได้
ความเชื่อมโยง HSV-2 ↔ HIV
- HSV-2
เพิ่มความเสี่ยง ได้รับ HIV ~2–4 เท่า; การติดใหม่ไม่นานมานี้ เสี่ยงสูงสุด (HR ~3–4)
- กลไก: แผลอักเสบทำลายเยื่อบุ, ดึงดูด CD4+
target cells, มี HIV ที่เพิ่มจำนวนได้ ในแผล
แยกโรค (DDx) ของแผลที่อวัยวะเพศ
- Syphilis
(chancre ไม่เจ็บ ขอบแข็ง), Chancroid (ขอบลึก หนอง เจ็บ + LAD เจ็บ)
- Noninfectious:
ยา/Behçet ฯลฯ
การวินิจฉัยจากลักษณะทางคลินิกเพียงอย่างเดียว คลาดเคลื่อนสูง
→ ควรยืนยันด้วยแลบ
การวินิจฉัย (Diagnosis)
ลำดับที่แนะนำ
1.
มีรอยโรคอยู่ → PCR จากแผล (ไว/จำแนกชนิดได้) เหนือกว่า culture
2.
ถ้าไม่มีรอยโรค/อาการ atypical
→ Type-specific serology
(gG1/gG2 IgG) ± PCR จากตำแหน่งที่สงสัย
3.
HSV IgM ไม่แนะนำ (ไม่จำแนกชนิด/ระยะ)
หมายเหตุสำคัญ
- Culture
ความไว ~50% และลดเร็วเมื่อแผลเริ่มหาย
- DFA ใช้ได้แต่ด้อยกว่า PCR
- Serology:
บวก HSV-2 มักหมายถึง anogenital;
HSV-1 แปลผลยากกว่า (อาจ orolabial)
- ระยะแรกอาจ false negative → ถ้าสงสัยติดใหม่ให้ ตรวจซ้ำที่
~12 สัปดาห์
- False
positive HSV-2 พบได้เมื่อ index 1.1–3 → ควร ยืนยัน
(Biokit/Western blot) โดยเฉพาะรายความเสี่ยงต่ำ
การคัดกรอง (Screening)
- ไม่แนะนำ คัดกรองเชิงรุกในผู้ใหญ่/วัยรุ่นที่
ไม่มีอาการ (ข้อจำกัดของความจำเพาะ, PPV ต่ำ, ผลกระทบทางจิตสังคม)
- พิจารณา serology เพื่อประเมิน ความไวต่อการติด
ในคู่ของผู้ป่วยที่ทราบว่ามีเริมอวัยวะเพศ (ช่วยวางแผนป้องกัน/ให้คำปรึกษา)
Practical pearls (ให้คำแนะนำผู้ป่วยสั้นๆ)
|
การรักษา Genital Herpes
(HSV-1/HSV-2)
หลักการสำคัญ
- รักษาทุกคนที่เป็นครั้งแรก (first episode) ด้วยยาต้านไวรัสทางปากโดยเร็วสุด (ภายใน < 72
ชม. นับจากเริ่มรอยโรค) —
มาช้ากว่านี้ยังให้ได้ถ้ามีรอยโรคใหม่/ปวดมาก
- เป้าหมาย: ลดระยะเวลารอยโรค/ปวด/ไข้
และการขับไวรัส (ไม่สามารถกำจัด latency) ⇒ ยังคงเสี่ยงเป็นซ้ำ
- การเป็นซ้ำ (recurrent): เลือก episodic
(เริ่มยาเองที่บ้านเมื่อมี prodrome) หรือ
suppressive (กินทุกวัน)
ตามความถี่/ความรุนแรง/ความกังวลเรื่องแพร่เชื้อ
- หลีกเลี่ยงยาทาเฉพาะที่ (ประสิทธิภาพต่ำ
ไม่มีบทบาทเมื่อเทียบยาเม็ด)
First Episode (primary หรือ nonprimary):
ข้อบ่งชี้และสูตรยา
ข้อบ่งชี้: รักษาทุกราย
(ยกเว้น nonprimary ที่อาการน้อยมากหลังผ่านไปหลายวัน)
ตัวเลือก (เลือก 1; ไตปกติ): ให้
7–10 วัน และขยายได้ 5–7 วันถ้ายังมีรอยโรคใหม่
- Valacyclovir
1,000 mg po bid
- Acyclovir
400 mg po tid
- Famciclovir
250 mg po tid
ถ้าอาการรุนแรง/กินยาไม่ได้/เสี่ยงภาวะแทรกซ้อน → Acyclovir
IV 5–10 mg/kg q8h แล้ว step down เป็นยาเม็ดให้ครบอย่างน้อย
10 วัน
Adjuncts: ยาแก้ปวด, Sitz bath (ช่วย dysuria), ให้สารน้ำ; พิจารณาใส่สายสวนปัสสาวะชั่วคราวถ้ามี
urinary retention จาก sacral radiculitis
ภาวะแทรกซ้อน/สถานการณ์ที่ต้องให้ IV
(เริ่มทันที)
- CNS
disease (aseptic meningitis/encephalitis/transverse myelitis)
- Sacral
radiculopathy มี urinary retention
- End-organ
disease (hepatitis/pneumonitis)
- Disseminated
HSV
ขนาดและระยะเวลาของ Acyclovir IV ปรับตาม clinical setting และ eGFR; ดีขึ้นแล้วเปลี่ยนเป็น oral จนครบคอร์ส
Recurrent Genital Herpes: ตัวเลือกการรักษา
1) Episodic therapy (ให้ยาพกไว้
เริ่มทันทีที่มี prodrome หรือภายใน 24 ชม.)
ไตปกติ — เลือก 1 สูตร
- Valacyclovir
500 mg bid × 3 วัน หรือ
1,000 mg qd × 5 วัน
- Acyclovir
800 mg tid × 2 วัน หรือ
800 mg bid × 5 วัน
- Famciclovir
1,000 mg bid × 1 วัน หรือ
125 mg bid × 5 วัน หรือ
500 mg ครั้งเดียว แล้ว 250 mg bid × 2 วัน
เคล็ดลัด: เริ่มยาเร็วที่สุด
= หายเร็วขึ้น/ลด shedding; แจ้งผู้ป่วยเรื่องอาการเตือน (tingling/แสบร้อน/ปวดร้าวก้น-ขา)
2) Suppressive therapy (กินทุกวัน)
ข้อบ่งชี้ (แนะนำ):
- เป็นซ้ำ ถี่/รุนแรง (เช่น >
6 ครั้ง/ปี)
- ต้องการ ลดความเสี่ยงแพร่เชื้อให้คู่นอนที่ไม่ติดเชื้อ
สูตร (ไตปกติ — เลือก 1): - Valacyclovir
500 mg qd (ถ้า >10 ครั้ง/ปี
ใช้ 1,000 mg qd)
- Acyclovir
400 mg bid
- Famciclovir
250 mg bid
ประเมินความจำเป็น ปีละครั้ง; หยุดยาแล้วมักกลับมาเป็นซ้ำได้
การเลือกกลยุทธ์ (Episodic vs
Suppressive)
- Suppressive:
เวลาหายกำเริบยาวขึ้น/วันป่วยน้อยลง/ลดแพร่เชื้อในคู่ต่างสถานะ;
ต้องกินทุกวัน
- Episodic:
เหมาะกับผู้เป็นซ้ำน้อย/อาการไม่มาก/ไม่ต้องการยารายวัน;
ต้องเริ่มยาเร็ว
- ใส่ใจปัจจัยด้านจิตใจ–สังคม: ถ้าผู้ป่วยกังวลมาก อาจเลือก suppressive
แม้เป็นซ้ำน้อย
การปรับขนาดยาและความปลอดภัย
- ปรับขนาดยาในไตเสื่อม (eGFR/CrCl ↓) สำหรับ acyclovir/valacyclovir/famciclovir
- ให้ สารน้ำเพียงพอ โดยเฉพาะ acyclovir IV ป้องกัน crystalluria/AKI
- เฝ้าระวัง neurotoxicity (สับสน/สั่น/ง่วงมาก)
ในผู้สูงอายุหรือไตเสื่อม
ผู้ติดเชื้อ HIV (สรุปย่อ)
- ตอนเป็นซ้ำ ยาว/รุนแรง กว่า และเสี่ยง ดื้อ acyclovir
มากขึ้น
- หลักการรักษาคล้ายเดิม แต่ ขนาด suppressive มักสูงกว่า ตามแนวทาง CDC
- เริ่ม ART อาจเกิด IRIS ช่วงแรก ⇒ พิจารณา suppressive
เพื่อคุมกำเริบ (ไม่ใช้เพื่อป้องกันการส่งต่อ HIV/HSV-2
ให้คู่)
สิ่งที่ ไม่ แนะนำ
- Topical
antivirals (เช่น acyclovir ointment): ประโยชน์จำกัด ไม่เพิ่มผลเมื่อเทียบ/ร่วมกับยาเม็ด
- การใช้ยาทุกชนิดโดยไม่มีการประเมินไต/ให้คำแนะนำเริ่มยาเร็ว
Counseling สั้นๆ สำหรับผู้ป่วย
- พูดคุยเรื่อง asymptomatic shedding และการแพร่ช่วงไม่มีอาการ
- หลีกเลี่ยงกิจกรรมทางเพศช่วงมีรอยโรค/ช่วง prodrome; ใช้ barrier methods สม่ำเสมอ
- คู่ต่างสถานะที่กังวลการแพร่เชื้อ: Suppressive
valacyclovir ช่วยลดการติดเชื้อในคู่ที่ไม่ติด
Genital HSV ในหญิงตั้งครรภ์
Key points
- ความเสี่ยงถ่ายทอดสู่ทารกสูงสุดเมื่อ ติดเชื้อครั้งแรก/first-episode
ใกล้คลอด; ต่ำมากใน recurrent
↳ ความเสี่ยงโดยประมาณที่คลอด: primary ~30–50%, nonprimary first-episode ~20–30%, recurrent ~1–3% - Shedding
แบบไม่มีอาการ เกิดได้
จึงต้องประเมินซ้ำตอนเจ็บครรภ์ทุกคนที่เคยมี HSV
- Suppressive
acyclovir ตั้งแต่ 36 สัปดาห์จนคลอด ลดอัตรา recurrence/การผ่าคลอดจากแผล และลด shedding
(แต่ไม่ “ศูนย์”)
- ถ้า มีรอยโรคหรือ prodrome ตอนเจ็บครรภ์ → เสนอ ผ่าตัดคลอดทันที
- Acyclovir/Valacyclovir
ปลอดภัยในครรภ์และให้นม; หลีกเลี่ยง famciclovir
ถ้ามีทางเลือก
การจำแนก (เพื่อประเมินความเสี่ยงทารก)
- Primary:
ไม่มี Ab ทั้ง HSV-1/2 มาก่อน + พบเชื้อที่รอยโรคครั้งแรก
- Nonprimary
first-episode: เคยมี Ab ต่ออีกชนิดมาก่อน
(เช่น มี Ab HSV-1 แล้วติด HSV-2 ที่อวัยวะเพศ)
- Recurrent:
ชนิดเชื้อตรงกับ Ab เดิม
ต้องอาศัย PCR/เพาะเชื้อจากแผล
+ serology แบบ type-specific (gG-based) เพื่อจัดกลุ่มให้ถูก โดยเฉพาะในครรภ์
การวินิจฉัยในครรภ์ (เมื่อมีแผล)
1.
ป้ายรอยโรคส่ง PCR (เหนือกว่าเพาะเชื้อ) และ
2.
ส่ง type-specific
serology เพื่อแยก primary / nonprimary / recurrent
- ถ้าแผลเข้าได้กับ HSV แต่ PCR−
และ Ab− → ทำซ้ำ serology ใน 3–4 สัปดาห์ เพื่อดู
seroconversion
- ไม่แนะนำ PCR คัดกรองการ shedding แบบไร้อาการที่ห้องคลอด
Vertical transmission: ปัจจัยสำคัญ
- ความเสี่ยงสูง: first-episode ใกล้คลอด,
shedding ของ HSV-1 ที่ช่องคลอด,
invasive monitoring, คลอดก่อนกำหนด, มารดาอายุน้อย
- การผ่าคลอดช่วยลดความเสี่ยง แต่ ไม่ป้องกันได้ทั้งหมด
การรักษาในระหว่างตั้งครรภ์
First-episode (primary หรือ nonprimary)
ระหว่างตั้งครรภ์
- เริ่ม ยาทันทีแบบ empiric ระหว่างรอผล:
Acyclovir 400 mg po tid × 7–10 วัน (ยืดได้ถ้าแผลยังไม่แห้ง)
ถ้ามีภาวะแทรกซ้อน/กินไม่ได้ → Acyclovir IV 5–10 mg/kg q8h - ถ้าเกิดใน ไตรมาส 3: พิจารณาให้ ยาต่อเนื่องจนคลอด
(ไม่รอถึง 36 สัปดาห์) เพราะเสี่ยง shedding
ยาว และอาจคลอดก่อนกำหนด
- หลังจากคุมอาการแล้ว → วางแผน suppressive (ดูด้านล่าง)
Recurrent episode ระหว่างตั้งครรภ์
- ส่วนใหญ่สั้นและหายเอง; รักษาแบบ episodic
ได้หากอาการมาก
Suppressive therapy ตั้งแต่ 36 สัปดาห์จนคลอด (ทุกรายที่เคยมีรอยโรคในครรภ์นี้)
- Acyclovir
400 mg po tid
(ทางเลือก: Valacyclovir 500 mg po bid หากกังวล adherence) - ผลลัพธ์: ลด clinical recurrence ที่คลอด,
ลด อัตราผ่าคลอดเพราะ HSV, ลด asymptomatic shedding
หมายเหตุ: ไม่มีหลักฐานชัดว่าลดอุบัติการณ์ neonatal
herpes ได้ถึงศูนย์
ความปลอดภัยยา
- Acyclovir/Valacyclovir:
ข้อมูลมนุษย์และสัตว์ ปลอดภัยในทุกไตรมาส และ ให้นมได้
- ปรับขนาดยาตามไตเมื่อ eGFR ลดลง
วิธีคลอด (เมื่อตอบรับห้องคลอด)
1.
ซักอาการ prodrome (ปวด/แสบร้อน) และ ตรวจรอยโรคภายนอก ทุกคนที่เคยมี HSV
2.
แนวทาง:
- มีรอยโรคที่อวัยวะเพศ (แม้เริ่มตกสะเก็ด) หรือมี prodrome
→ เสนอผ่าคลอดทันที ไม่ว่าน้ำคร่ำแตกนานเท่าไร (ประโยชน์หลัง ROM >6 ชม. ไม่ชัด แต่ยังแนะนำ)
- ไม่มีรอยโรค/ไม่มี prodrome:
- Recurrent
→ คลอดทางช่องคลอด
- First-episode
ในครรภ์นี้:
- ถ้าเกิดใน ปลายไตรมาส 3 → แนะนำผ่าคลอด
(เสี่ยง shedding ยาว); แต่ทำ shared decision ได้หากไม่มีอาการ/รอยโรค
- ถ้าเกิด ก่อนหน้านั้น → พิจารณาตามค่านิยมผู้ป่วย;
ผ่าคลอดลดความเสี่ยงได้แต่ไม่ศูนย์
- รอยโรคที่ไม่ใช่อวัยวะเพศ (หลัง/ก้น/ต้นขา)
→ ไม่เป็นข้อบ่งชี้ผ่าคลอด; ปิดแผลด้วย occlusive
dressing
การจัดการในห้องคลอด
- หลีกเลี่ยง fetal scalp electrode, vacuum/forceps
หากมีประวัติ HSV (ลดบาดแผลผิวหนังทารก)
- ใช้ external FHR monitoring เป็นหลัก
Special: PPROM + HSV
- Recurrent
+ PPROM: หลักฐานจำกัดแต่ expectant management
มักสมเหตุสมผล โดยเฉพาะ GA น้อย; พิจารณา Acyclovir IV 5 mg/kg q8h เพื่อลดระยะรอยโรค
+ สเตียรอยด์ก่อนคลอด หาก GA <34 สัปดาห์
(ยังไม่มีหลักฐานว่าป้องกันการติดทารกได้)
- First-episode
+ PPROM: ข้อมูลน้อย → ต้อง multidisciplinary
+ shared decision
- บางแนวทางพิจารณา ผ่าคลอดเมื่อ GA >
28–32 สัปดาห์ เพื่อลดความเสี่ยงติดเชื้อทารก
- GA
น้อยมาก (<28–32 สัปดาห์): มัก expectant
+ acyclovir มารดา เพื่อลด viral burden (ไม่พิสูจน์ว่าป้องกันทารก)
หลังคลอด & การดูแลทารก
- ผู้ปกครอง/ทีมที่มีรอยโรค ต้องปิดแผล + ล้างมือ ก่อนสัมผัสทารก
(5–15% ของ neonatal HSV ติดหลังคลอดจากคนรอบตัว)
- ให้นมได้ หาก ไม่มีรอยโรคที่เต้านม;
acyclovir/valacyclovir compatible กับการให้นม
- แจ้งกุมารแพทย์เรื่องความเสี่ยง ทุกราย; ทารกที่เสี่ยงต้อง เฝ้าระวังและพิจารณาตรวจ/รักษาตามแนวทาง neonatal
HSV
การคัดกรองผู้ไม่มีประวัติ HSV
- ไม่แนะนำคัดกรองถ้วนหน้า (ความแม่นยำ/ประโยชน์ไม่พอ)
- คู่ที่ต้องการตรวจ: ใช้ type-specific gG assays; ระวัง ผลบวกหลอก เมื่อ index ต่ำ (1.1–3.5)
→ ยืนยันด้วยวิธีที่สอง
- ถ้า serodiscordant:
- T1–T2:
ใช้ถุงยางสม่ำเสมอ
- T3:
หลีกเลี่ยงเพศสัมพันธ์ (และหลีกเลี่ยง
oral-genital ตามสถานะ Ab)
- อาจพิจารณาให้คู่ที่ติดเชื้อกิน Valacyclovir 500 mg qd
ลดการแพร่ (หลักฐานนอกตั้งครรภ์; ในครรภ์ยังไม่ชัด)
ชุดสั่งยา (Order set) ที่ใช้บ่อย
- First-episode
(ไม่ซับซ้อน): Acyclovir 400 mg po tid × 7–10 วัน; พิจารณา Valacyclovir 1,000 mg po
bid × 7–10 วัน หากต้องการ dosing น้อยครั้ง
- ซับซ้อน/กินไม่ได้/CNS/กระจาย:
Acyclovir IV 5–10 mg/kg q8h + ให้น้ำเพียงพอ; ปรับตาม eGFR
- Suppressive
(> 36 สัปดาห์จนคลอด): Acyclovir 400 mg
po tid (หรือ Valacyclovir 500 mg po bid)
- อาการมาก: เพิ่มพาราเซตามอล, sitz
bath; หลีกเลี่ยง NSAIDs ช่วงใกล้คลอดตามข้อบ่งชี้สูติฯ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น