Zoonoses (ยกเว้นสุนัข/แมว)
Key points
- ช่องทางหลัก: กัด/น้ำลาย, อุจจาระ–มือ–ปาก,
ละออง/ฝอยชีวภาพ, รอยขีดข่วน,
ปัสสาวะปนเปื้อน, แมลงพาหะ,
สิ่งแวดล้อม (คอก/กรง/น้ำ)
- กลุ่มเสี่ยงสูง: เด็ก < 5 ปี,
ผู้ตั้งครรภ์, ผู้สูงอายุ/ภูมิคุ้มกันบกพร่อง/ปลูกถ่ายอวัยวะ,
ผู้ไม่มีม้าม
- ตั้งข้อสงสัยเมื่อ:
ไข้/อุจจาระร่วง/ปอดอักเสบ/เยื่อหุ้มสมองอักเสบ/ผื่น–ตุ่มหนอง ร่วมกับประวัติสัมผัสสัตว์/ไปฟาร์ม/สวนสัตว์ลูบคลำ/ทำความสะอาดกรง
ภายใน 1–4 สัปดาห์
เส้นทางถ่ายทอด & ตัวอย่างเชื้อเด่น
(จำง่าย)
- กัด/น้ำลาย: Streptobacillus
(rat-bite fever), Spirillum minus, Tularemia, Plague (สัตว์ฟันแทะป่า), Rabies (สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมเกือบทุกชนิด;
หนูส่วนใหญ่ความเสี่ยงต่ำ)
- อุจจาระ–มือ–ปาก: Salmonella,
Campylobacter, Giardia, Cryptosporidium
- ละออง/ฝุ่น/สิ่งคัดหลั่ง: Psittacosis
(C. psittaci) จากนก, LCMV (lymphocytic
choriomeningitis virus) จากหนู, Q fever (Coxiella)
จากสัตว์กีบ/อูฐ, Rhodococcus equi (ฟาร์มม้า), Avian influenza
- สิ่งแวดล้อม/น้ำ: Mycobacterium
marinum (ตู้ปลา), เชื้อรา Histoplasma
(มูลนกสะสม)
แยกตามชนิดสัตว์เลี้ยง
ม้า (horses)
- ถ่ายเททางอุจจาระ: Salmonella, Campylobacter,
Cryptosporidium, Giardia
- ละออง/ฝุ่น: Rhodococcus equi (ปอด/ต่อมน้ำเหลือง),
Q fever (พบได้น้อยจากม้า)
- อื่น ๆ: S. equi subsp. zooepidemicus (เยื่อหุ้มสมองอักเสบ/ภาวะรุนแรง),
Glanders (B. mallei) ในพื้นที่เฉพาะ, Rabies
(พบได้น้อย)
กระต่าย (rabbits)
- GI: Salmonella,
Y. pseudotuberculosis, Cryptosporidium, Hepatitis E
- ทางเดินหายใจ: Pasteurella multocida, Bordetella
bronchiseptica
- ผิวหนัง: Dermatophytes (Trichophyton), Cheyletiella
(mite)
- ป่า: Tularemia (สัมผัสซาก/ชำแหละ)
สัตว์ฟันแทะ (rodents: แฮมสเตอร์
หนูตะเภา หนูบ้าน/หนูท่อ ฯลฯ)
- อุจจาระ: Salmonella (รวมแหล่งเหยื่อหนูแช่แข็งสำหรับเลี้ยงงู)
- กัด/สัมผัส: Rat-bite fever (Streptobacillus/Spirillum),
Tularemia, Plague (สัตว์ป่า), Rabies
(พบได้น้อยมาก)
- ละออง/สิ่งคัดหลั่ง/ฟอมิไต์: LCMV, Leptospira,
Hantavirus
- ผิวหนัง/พยาธิ: Ringworm (Trichophyton), Hymenolepis
spp., Sarcoptic mange (จากหนูตะเภา)
นก (pet birds)
- Psittacosis
(C. psittaci) → ไข้ ปอดอักเสบรุนแรงได้
- GI
carriage: Mycobacterium avium, Salmonella (โดยเฉพาะลูกไก่/ลูกเป็ดในงานเกษตร)
- เชื้อราในสิ่งแวดล้อม: Cryptococcus neoformans (มูลนก), Histoplasma (บริเวณค้าง/โพรง)
ปลา/ตู้ปลา
- Mycobacterium
marinum (“fish tank granuloma”) แผลผิวหนังเรื้อรังตามแนวลิมฟ์
- รายงานประปราย: Burkholderia pseudomallei
(melioidosis) จากน้ำ/อุปกรณ์ปนเปื้อน
สัตว์เลื้อยคลาน/สะเทินน้ำสะเทินบก
- Salmonella
(พบบ่อยมาก; >70% ของสัตว์พาหะ) —
เด็กเล็กเสี่ยงสูง
- อื่น ๆ: Yersinia, Campylobacter, Aeromonas,
Edwardsiella
สัตว์แปลก (exotic)
- เฟอเร็ต: Influenza (คน↔สัตว์),
Salmonella/Campylobacter, Giardia, Mycobacterium microti
- เม่น: Salmonella (ระบาดหลายครั้ง),
Dermatophytes
- ค่าง/ลิง: B virus (macaque) — สมองอักเสบรุนแรง/มักเสียชีวิต,
Shigella/Salmonella
- กระรอกบิน: Rickettsia prowazekii (epidermic
typhus) — ส่วนใหญ่จากป่า
แนวทางประเมินในคลินิก (Rapid
approach)
1.
ซักประวัติ
“สัตว์–สถานที่–กิจกรรม”: ชนิดสัตว์, อายุสัตว์ (ตัวอ่อน/ลูกสัตว์เสี่ยงสูง), แหล่งซื้อ,
ไปฟาร์ม/งานแสดงสัตว์/สวนสัตว์ลูบคลำ, ทำความสะอาดกรง/ตู้ปลา,
ใช้ถุงมือหรือไม่
2.
ช่วงเวลาเสี่ยง: 1–4 สัปดาห์ก่อนอาการ (ยืดได้ถึง 6–8 สัปดาห์สำหรับบางเชื้อ)
3.
ลักษณะอาการชี้นำ
o ไข้+อุจจาระร่วงเลือด/ปวดท้อง → Salmonella/Campylobacter/Giardia/Crypto
o ไข้+ปอดอักเสบ/ปวดศีรษะ/แห้งไอ → Psittacosis, Q
fever, LCMV, Avian flu
o เม็ดผื่น/ตุ่มหนองที่มือ หลังทำตู้ปลา → M.
marinum
o ไข้+ปวดข้อ/ผื่น หลังถูกหนูกัด/รอยถลอก → Rat-bite
fever
o ไข้ไม่ทราบสาเหตุ+สัมผัสแพะแกะอูฐ/คลอดสัตว์ → Q fever
o แผลวงกลมคัน/ครัวเรือนมีผื่นพร้อมกัน → Dermatophytes
4.
ตรวจพื้นฐาน: CBC,
LFT, CRP, เก็บอุจจาระเพาะเชื้อ/ตรวจพาราสิตตามอาการ; CXR/CT
หากมีระบบหายใจ; พิจารณา PCR/serology จำเพาะ (เช่น C. psittaci, Q fever, LCMV) ตามบริบท
5.
แยกโรคสำคัญ:
Leptospirosis, Tularemia, Plague, Atypical pneumonias, Rickettsioses,
Arboviruses
การป้องกัน & ให้คำแนะนำผู้ป่วย/ครอบครัว
- ล้างมือทุกครั้ง หลังจับสัตว์/ให้อาหาร/ทำความสะอาดกรง;
จัดจุดล้างมือที่ทางออกพื้นที่สัตว์
- ห้ามอาหาร/ขนม ในเขตสัตว์, แยกเสื้อผ้าเมื่อกลับจากทำงานฟาร์ม/สอนชีววิทยา
- คัดเลือกสัตว์เลี้ยง: หลีกเลี่ยง ลูกสัตว์/สัตว์แปลก
ในบ้านที่มีเด็กเล็ก/ผู้มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง; ผู้ติดเชื้อ
HIV ให้เลี่ยง สัตว์เลื้อยคลาน/ลูกไก่ลูกเป็ด;
สวมถุงมือทำความสะอาด ตู้ปลา
- อาหารสัตว์: อาหารสำเร็จรูป; หลีกเลี่ยงเนื้อดิบ/ไข่ดิบ; น้ำสะอาด
- สัตวแพทย์ประจำ: ตรวจ/ฉีดวัคซีนที่จำเป็น
(เช่น Rabies สำหรับสัตว์ที่ระบุ), รักษาท้องเสีย/โรคผิวหนังเร็ว
- สถานที่สาธารณะ (petting zoo/งานเกษตร): จัดโซนเปลี่ยนผ่าน, ป้ายเตือน,
สถานีล้างมือ
เคสพิเศษที่ไม่ควรพลาด
- เด็กเล็กมีอุจจาระร่วง + เลี้ยงเต่า/กบ/งู → คิดถึง
Salmonella
- ปอดบวมรุนแรง/ATYPICAL + สัมผัสนกแก้ว/นกหงส์หยก
→ Psittacosis (ให้ doxycycline)
- ปลูกถ่ายอวัยวะ/ภูมิคุ้มกันกด + ไข้–ไม่ทราบสาเหตุ
+ ประวัติสัตว์ฟันแทะ → พิจารณา LCMV, Toxoplasma, West Nile
(donor-derived ได้)
- แผลผิวหนังเรื้อรังตามแนวเส้นน้ำเหลือง หลังทำตู้ปลา
→ M. marinum
การจัดการเบื้องต้น/วัคซีน–PEP
- กัด/ข่วน: ล้างแผลทันที, ประเมิน tetanus (ให้ Td/Tdap/TIG
ตามข้อบ่งชี้), ประเมิน rabies
PEP ตามชนิดสัตว์/บริบท
- อุจจาระร่วง: ส่งเพาะเชื้อ/Multiplex
PCR ตามความพร้อม; เลี่ยงยากดเคลื่อนไหวลำไส้ในผู้สงสัย
STEC
- แจ้งเตือนสาธารณสุข เมื่อพบกลุ่มอาการเข้าเกณฑ์ระบาดจากสถานที่สาธารณะ/ร้านขายสัตว์
|
Pocket list: เชื้อ–สัตว์–โรค (จำเร็ว)
|
Zoonoses จากสุนัข
Key points
- สุนัขมีประโยชน์ต่อสุขภาพจิต–กาย แต่เป็นแหล่ง zoonoses
สำคัญ โดยเฉพาะใน เด็ก <5 ปี,
ผู้ตั้งครรภ์, ผู้สูงอายุ/ภูมิคุ้มกันบกพร่อง/ปลูกถ่ายอวัยวะ,
และ ผู้ไม่มีม้าม
- ช่องทางติดต่อหลัก: น้ำลาย/การกัด–เลียแผล, อุจจาระ–มือ–ปาก, ละออง/สิ่งคัดหลั่ง,
ปัสสาวะปนเปื้อน (น้ำ/ดิน), และ พาหะ
(เห็บ–หมัด–ยุง–ริ้น)
- ซักประวัติให้ครบ: ชนิด/อายุสุนัข, แหล่งที่มา/สัตว์จร,
ลูกสุนัขจากร้าน/เพิ่งรับมาใหม่, การเดินทาง/นำเข้าสัตว์,
อาหารดิบ/ขนมขบเคี้ยว, เห็บหมัด,
คลอดลูก/แท้ง (parturition), การถูกกัด/ข่วน/เลียแผล
เชื้อสำคัญตาม “เส้นทาง”
น้ำลาย/การกัด
- Rabies
– พบน้อยในสหรัฐฯ แต่ยังเป็นปัญหาโลก; พิจารณา
PEP ทันทีตามบริบท
- Pasteurella
spp. – soft tissue infection หลังถูกกัด/ข่วน; บ่อยที่สุดในแผลกัด
- Capnocytophaga
canimorsus / cynodegmi – เสี่ยงรุนแรงใน asplenia/แอลกอฮอลิซึม → sepsis/meningitis ได้
อุจจาระ–มือ–ปาก / อาหารสัตว์
- Salmonella
– จากอุจจาระ, อาหารสุนัขชนิดแห้ง/ขนมสัตว์
- Campylobacter
– เคสเชื่อมโยง ลูกสุนัขจากร้าน; มีสายพันธุ์
ดื้อยาหลายขนาน
- Giardia
(genotype A zoonotic), Cryptosporidium, C. difficile (สุนัขท้องเสีย)
- พยาธิ: Toxocara canis (dog roundworm-visceral larva
migrans (VLM)/ ocular LM (OLM)), Ancylostoma spp. (hookworm-cutaneous
larva migrans), Echinococcus granulosus (tapeworm-hydatid), Dipylidium
caninum (dog tapeworm-ผ่านหมัด)
ละออง/สิ่งคัดหลั่ง
- Bordetella
bronchiseptica – respiratory illness (เสี่ยงในผู้มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง)
- Coxiella
burnetii (Q fever) – สูดดมละอองจาก คลอด/แท้งลูกสุนัข
→ ไข้/ปอดบวม/ตับอักเสบ
- Brucella
canis – พบได้น้อย; FUO, เสี่ยงในบริบทฟาร์ม/เพาะพันธุ์
ปัสสาวะในสิ่งแวดล้อม
- Leptospira
interrogans – ไข้เฉียบพลัน, ปวดกล้ามเนื้อ,
ไอแห้ง; รุนแรงถึง multi-organ
failure ได้
พาหะจากสุนัข (เห็บ–หมัด–ยุง–ริ้น)
- Lyme
(Borrelia burgdorferi), RMSF (R. rickettsii), Ehrlichiosis/HGA
(E. chaffeensis, A. phagocytophilum; E. ewingii), Babesiosis
- Plague
(Yersinia pestis) – หมัดจากสุนัขนำเชื้อจากโรเดนต์
- Dirofilaria
immitis (Dog heart worm) – มักพบเป็น pulmonary
coin lesion ในคน
- Leishmania
– พื้นที่ชุกชุม; สุนัขเป็น reservoir
เชื้อผิวหนัง/ดื้อยา
- MRSA
– ถ่ายทอดได้สองทางระหว่างคน–สัตว์ในบ้าน/คลินิก
- Staphylococcus
pseudintermedius – ผิวหนัง/แผล, ปอด,
bacteremia (เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ)
- ESBL/CRE
Enterobacteriaceae – พาหะในอุจจาระสุนัขพบได้สูง; เฝ้าระวังการใช้ยาปฏิชีวนะ
ประเมินในคลินิก (Rapid approach)
1.
ประวัติสัมผัส: กัด/ข่วน/เลียแผล, ลูกสุนัขจากร้าน, อาหารดิบ/ขนมสัตว์, เห็บหมัดในบ้าน, คลอด/แท้งลูก, แหล่งน้ำธรรมชาติ
2.
อาการชี้นำ
o ไข้+ช็อก/meningitis ใน asplenia → Capnocytophaga
o ไข้+ปอดบวมหลังสัมผัสสุนัขคลอด → Q fever
o ท้องเสียเลือด/ปวดท้องหลังสัมผัสลูกสุนัข/อาหารสัตว์ → Campylobacter/Salmonella
o ผื่นเส้นคดคันฝ่าเท้า/ก้น → CLM (Ancylostoma)
o Eosinophilia
+ ตับโต/ไอเรื้อรังในเด็ก → Toxocara
o ไข้+ผื่น+tick exposure →
RMSF/Ehrlichiosis/Lyme
3.
ตรวจควรสั่ง (ตามอาการ): CBC (ดู eosinophil/เกล็ดต่ำ), LFT, เลือดเพาะเชื้อ (กัดเสี่ยงสูง),
stool PCR/เพาะเชื้อ, serology/PCR จำเพาะ
(Q fever, Ehrlichia/Anaplasma, Lyme, Babesia), CXR/CT (coin
lesion)
4.
การรายงาน/ควบคุมโรค:
เคสเป็นกลุ่มก้อนจากร้านสัตว์/อาหารสัตว์ ควรแจ้งสาธารณสุข
การป้องกัน/คำแนะนำผู้ป่วย
- สัตวแพทย์ประจำ: วัคซีน rabies,
ป้องกัน heartworm, ควบคุม เห็บ–หมัด
- สุขอนามัย: ล้างมือหลังจับสุนัข/เก็บอุจจาระ;
แยกเขตเตรียมอาหารคน–สัตว์
- อาหารสัตว์: หลีกเลี่ยง อาหารดิบ/ขนมสัตว์เสี่ยงปนเปื้อน;
ล้างมือหลังจับอาหารสัตว์
- เห็บ–หมัด: ตรวจตัวสุนัขสม่ำเสมอ; จัดการสิ่งแวดล้อม
- หลีกเลี่ยง: ให้สุนัข กินซาก/ขยะ/อุจจาระ,
ดื่มน้ำไม่สะอาด, เลียแผลคน
- สัตว์ใหม่/ลูกสุนัข: เสี่ยงสูงกว่า—ตรวจสุขภาพ/ประวัติฉีดวัคซีนให้ครบก่อนเข้าบ้าน
- กลุ่มเสี่ยงสูง/HIV: เลี่ยงสัตว์อายุน้อย–สัตว์จร;
หลีกเลี่ยงสัมผัสสัตว์ท้องเสีย; ล้างมือก่อนกินอาหาร;
หลีกเลี่ยงสัตว์แปลก/เลื้อยคลาน; ใส่ถุงมือทำความสะอาดตู้ปลา
การดูแลหลังถูกกัด/สัมผัส
- ล้างแผลทันที, ประเมิน tetanus
และ rabies PEP ตามชนิดเหตุการณ์/พื้นที่ระบาด
- ส่ง เพาะเชื้อ/พิจารณายาปฏิชีวนะครอบคลุม Pasteurella/Capnocytophaga
ตามแนวทางแผลกัด (ขึ้นกับบริบท)
|
Pocket list: “จำเร็วในห้องตรวจ”
|
Zoonoses จากแมว
Key points
- แมวมีประโยชน์ต่อสุขภาพ แต่เป็นแหล่ง zoonoses สำคัญ โดยเฉพาะใน เด็ก <5 ปี,
ตั้งครรภ์, ผู้สูงอายุ/ภูมิคุ้มกันบกพร่อง/ปลูกถ่าย/ไม่มีม้าม
- เส้นทางติดต่อหลัก: กัด–ข่วน/เลียแผล, อุจจาระ–มือ–ปาก, ละอองจากสิ่งคัดหลั่ง/รก,
พาหะ (เห็บ–หมัด–ไรมุ้ง), สัมผัสตรงผิวหนัง/ขน
- ลูกแมว/แมวจร/แมวกลางแจ้ง เสี่ยงแพร่เชื้อมากกว่าแมวบ้านในร่ม
เชื้อสำคัญตาม “เส้นทาง”
น้ำลาย/กัด–ข่วน
- Bartonella
henselae (Cat-scratch disease) – ต่อมน้ำเหลืองโตใกล้ตำแหน่งข่วน/กัด;
อาจกระจายสู่ตับ ม้าม ตา CNS โดยเฉพาะผู้ภูมิคุ้มกันบกพร่อง
- Pasteurella
multocida – แผลติดเชื้อพบบ่อยมากใน แผลกัดแมว (~50%);
เสี่ยง กระดูก/ข้ออักเสบ/เยื่อหุ้มสมอง
- Capnocytophaga
(C. canimorsus/cynodegmi) – เสี่ยง sepsis/meningitis
ใน asplenia/แอลกอฮอลิซึม
- Rabies
– แมวติดได้จากสัตว์ป่า; พบในสหรัฐฯ
ทุกปี (ส่วนใหญ่มิใช่ติดต่อสู่คน แต่ต้องประเมิน PEP ตามบริบท)
- Tularemia
(F. tularensis) – พบไม่บ่อยจากกัด/ข่วน
อุจจาระ–มือ–ปาก
- แบคทีเรีย/โปรโตซัว: Salmonella, Campylobacter,
Cryptosporidium, Giardia (เด็ก/Immunocompromised
เสี่ยงรุนแรง)
- พยาธิ: Toxocara cati (VLM/OLM), Ancylostoma
braziliense (cutaneous larva migrans), Dipylidium caninum
- Toxoplasma
gondii – แมวเป็น host เดียวที่สร้าง
oocyst; ความเสี่ยงต่อคนมักมาจาก เนื้อดิบ/ดิน/สิ่งแวดล้อม
มากกว่าทรายแมว แต่หญิงตั้งครรภ์/ผู้กดภูมิ ควรหลีกเลี่ยงเปลี่ยนทรายแมว
ละออง/สิ่งคัดหลั่ง
- Coxiella
burnetii (Q fever) – สัมผัส แมวคลอด/แท้ง → ไข้/ปอดบวม/ตับอักเสบ
- Bordetella
bronchiseptica – respiratory illness ในผู้กดภูมิ
- Mycobacterium
bovis – เคยมีการติดต่อแมว→คน (หายาก)
พาหะ (เห็บ–หมัด) /
โรคจากสัตว์ฟันแทะติดหมัดแมว
- Yersinia
pestis (plague) – แมวป่วยรุนแรง; ถ่ายทอดสู่คนได้ทาง
หมัด/ละออง/กัด (ตะวันตกสหรัฐฯ)
- Borrelia
burgdorferi (Lyme), Anaplasma/Ehrlichia, Babesia – แมวพาเห็บเข้าบ้านได้ → ติดคน
สัมผัสตรงผิวหนัง/ขน
- Sporothrix
schenckii / S. brasiliensis – sporotrichosis แบบกลุ่มก้อนในผู้สัมผัสแมวป่วยผิวหนัง
- Microsporum
canis – tinea capitis/corporis จากแมว (พบได้ 3–13%
ของ tinea ในคน)
ปัสสาวะ-สิ่งแวดล้อม
- Leptospira
interrogans – ติดต่อผ่านน้ำ/ดินปนเปื้อน
(แมวติดได้แต่บทบาทต่อสาธารณสุขน้อย)
ประเมินในคลินิก (what to look for)
- ต่อมน้ำเหลืองโตหลังถูกข่วน/“papule” ที่ตำแหน่งข่วน → นึก CSD
- แผลกัดแมวลึก/ปวดบวมเร็ว → ครอบคลุม Pasteurella;
เฝ้าระวัง กระดูก/ข้อ
- ไข้สูงลำคอ/ปอด/ตับ หลัง สัมผัสแมวคลอด/แท้ง
→ พิจารณา Q fever
- ผื่นเส้นคดคัน ที่เท้า/ก้น → CLM
- เด็ก/ตาพร่าทำงานของตาข้างเดียว + eosinophilia น้อย/ไม่มี → OLM (Toxocara)
- ไข้+ปอด/ต่อมน้ำเหลือง+ประวัติสัตว์ฟันแทะ/หมัด ในถิ่นชุกชุมตะวันตกสหรัฐฯ → Plague
- ไข้ไม่จำเพาะใน asplenia/แอลกอฮอลิซึม หลังถูกกัด/ข่วน → Capnocytophaga
การตรวจที่แนะนำ (ตามอาการ)
- CBC
(ดู eosinophilia/เกล็ดต่ำ),
LFT;
- เพาะเชื้อแผลกัด; ชิ้นเนื้อ/เพาะเชื้อใน Sporothrix
- Serology/PCR:
Bartonella, Q fever, Ehrlichia/Anaplasma/Babesia, Toxoplasma
(ตามข้อบ่งชี้)
- Stool
PCR/Ag: Salmonella/Campylobacter/Giardia/Crypto เมื่อท้องเสีย
- ตา/CT/อัลตราซาวด์ หากสงสัย
OLM/อวัยวะภายใน
การจัดการเบื้องต้น
- แผลกัด/ข่วน: ล้างแผลทันที, ประเมิน tetanus
และ rabies PEP ตามพื้นที่เสี่ยง;
ให้ยาครอบคลุม Pasteurella ตามแนวทาง
- CSD: ใช้ azithromycin ในเคสมีข้อบ่งชี้/รุนแรง;
ภูมิคุ้มกันบกพร่องพิจารณาคู่มือเฉพาะ
- Q
fever, plague, rickettsioses: รักษาตามแนวทางโรคจำเพาะ และ แจ้งสาธารณสุข
เมื่อเข้าเกณฑ์รายงาน
ป้องกัน (ให้คำแนะนำผู้ป่วย)
- ตรวจสุขภาพ/วัคซีน rabies สม่ำเสมอ;
ควบคุมหมัด–เห็บ; ตัดเล็บแมว
- เลี้ยง ในบ้าน, เลี่ยง อาหารดิบ,
ไม่ให้ ล่า/กินซาก; ล้างมือหลังจับทรายแมว/อาหารสัตว์
- หญิงตั้งครรภ์/ผู้กดภูมิ: หลีกเลี่ยงเปลี่ยนทรายแมว,
กินเนื้อสุกดี, ล้างผักผลไม้, สวมถุงมือทำสวน
- ระวัง แมวใหม่/ลูกแมว/แมวจร/นำเข้าจากถิ่นโรคเฉพาะ (เช่น S. brasiliensis, M. bovis)
|
Pocket triggers (จำเร็ว)
|
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น