Syphilis
🧬 EPIDEMIOLOGY
- ทั่วโลก (2016):
- พบผู้ป่วย syphilis 19.9 ล้านรายในช่วงอายุ 15–49
ปี
- ผู้ป่วยใหม่ 6.3 ล้านราย
- พื้นที่พบมากสุด: Western Pacific (93/100,000), Africa
(46.6/100,000), Americas (34.1/100,000)
- สหรัฐอเมริกา:
- เคยมีการระบาดช่วงปี 1980s–1990s (สูงสุดปี 1990
= 20.3/100,000)
- ปี 2021: พบผู้ป่วยทุกรูปแบบ 176,713 ราย, primary & secondary 53,767 ราย (75%
เป็นผู้ชาย)
- กลุ่มเสี่ยงสูง: MSM (ชายรักชาย), ผู้ใช้ยาเสพติด, ผู้ที่ติดเชื้อ HIV
- อัตราในผู้หญิงเพิ่มขึ้น >700% ตั้งแต่ 2012,
ส่งผลให้ congenital syphilis เพิ่มขึ้น
(2855 รายในปี 2021)
🔄 TRANSMISSION “สัมผัสรอย–เลือดรอด–ข้ามรก”
- ติดผ่าน sex contact กับรอยโรคเปิด
(chancre, mucous patches, condyloma lata)
- ติดจากแม่สู่ลูกผ่าน placenta
- การติดจากเลือดบริจาค พบได้น้อยมาก (T. pallidum อยู่รอดไม่ได้ในสภาวะเก็บเลือด)
- ความเสี่ยงสูงสุดในระยะ primary และบางลักษณะของ
secondary
🔬 PATHOPHYSIOLOGY “แผลเล็ก–ลุกลาม–แฝงเรื้อรัง”
- ติดเชื้อผ่านแผลเล็กในผิวหนัง → แบคทีเรียเข้าสู่เนื้อเยื่อ
→ lymph node →
disseminate
- มีทั้ง innate และ adaptive immune
responses
- Chancre
หายได้เองแต่ไม่ป้องกันการแพร่กระจาย
- การตอบสนองของภูมิคุ้มกันต่อ T. pallidum ไม่เพียงพอในการควบคุมการแพร่กระจาย
- ระยะ late อาจเกิดจาก waning
immunity หรือ hypersensitivity reaction
📊 STAGES OF SYPHILIS
|
ระยะ |
รายละเอียด |
|
Primary |
Chancre บริเวณติดเชื้อ, ไม่เจ็บ, หายได้เองภายใน 3–6 สัปดาห์ |
|
Secondary |
Rash, adenopathy, mucous patches, condyloma lata,
alopecia, hepatitis, renal involvement, neurosyphilis, ocular/otic syphilis |
|
Latent |
ไม่มีอาการ, จำแนกเป็น Early
(<1 ปี) กับ Late (>1 ปี), มีผลต่อการรักษา |
|
Tertiary (Late) |
Cardiovascular (aortitis), Gummatous (granuloma),
Neurosyphilis (paresis, tabes dorsalis) |
🧪 CLINICAL MANIFESTATIONS “แผลไม่เจ็บ–ผื่นทั่ว–เงียบหาย–อวัยวะพัง”
1. Primary syphilis
- Chancre
1–2 ซม., ฐานไม่เป็นหนอง, ไม่เจ็บ
- มักมี regional lymphadenopathy
- อาจมี multiple lesions ในผู้ติด HIV
2. Secondary syphilis “Palm-Node-Patch-Hair”
- Rash (รวมถึงฝ่ามือ/ฝ่าเท้า) scaly papule/plaque, adenopathy,
mucous patches, condyloma lata
- Constitutional
symptoms: ไข้, ปวดหัว, น้ำหนักลด
- อาจมี hepatitis (alkaline phosphatase ↑), nephrotic syndrome,
osteitis, alopecia
- ใน HIV อาจรุนแรง → lues
maligna
- “Head–Eye–Ear”
ต้องรักษาเหมือน neurosyphilis ทันที!
- Headache
+ meningitis = CNS involvement
- Eye
= uveitis, vision loss
- Ear
= tinnitus, hearing loss, vertigo
3. Latent syphilis
- ไม่มีอาการ, ตรวจเจอจาก serology
- Early
latent อาจยังแพร่เชื้อได้
- Late
latent ไม่แพร่เชื้อ
4. Late (Tertiary) syphilis
- Aortitis,
coronary ostial stenosis
- Gummas
ที่ผิวหนัง/อวัยวะภายใน
- Neurosyphilis:
paresis, tabes dorsalis
👶 Congenital Syphilis “ติดแม่–ข้ามรก–ยังอันตรายถึง 4 ปี”
- พบมากขึ้นตามอัตรา syphilis ในผู้หญิง
- เสี่ยงต่อ stillbirth และ neonatal
death
- สามารถถ่ายทอดได้ถึง 4 ปีหลังแม่ติดเชื้อ
🧬 วิธีตรวจวินิจฉัย
(Diagnostic Tests)
1. Serologic Testing (หลักการทั่วไป)
ประกอบด้วย 2 กลุ่ม:
- Nontreponemal
(RPR, VDRL, TRUST): บอก activity ของโรค,
ใช้ติดตามการรักษา
- Treponemal
(TP-PA, FTA-ABS, EIA, CIA): ยืนยันการติดเชื้อ, มัก positive ตลอดชีวิต
ไม่ควรใช้เพียงอย่างใดอย่างหนึ่ง
ต้องทำทั้งสองเพื่อยืนยันผล
2. การวางแผนการตรวจ (Testing
Algorithm)
🔹 Traditional Approach
(Nontreponemal ก่อน)
1.
ตรวจ RPR หรือ
VDRL
2.
ถ้าบวก → ทำ treponemal
test เพื่อยืนยัน
3.
ถ้าลบ → มักพอแล้ว ยกเว้นสงสัยระยะแรก
→ นัดมาตรวจซ้ำ 2–4 สัปดาห์
🔹 Reverse Approach
(Treponemal ก่อน)
1.
ตรวจ TP-EIA/CIA
2.
ถ้าบวก → ทำ RPR หรือ VDRL
3.
ถ้าผลขัดแย้ง (Treponemal +
/ Nontreponemal -) →
o ทำ treponemal ตัวที่ 2
o ถ้าบวก → รักษาแบบ latent
o ถ้าลบ → ถือว่า false positive
3. การวินิจฉัย Neurosyphilis
- ทำ lumbar puncture →
ตรวจ CSF-VDRL (specific สูงแต่ sensitivity
ต่ำ)
- หากสงสัยแต่ CSF-VDRL ลบ → ทำ CSF
FTA-ABS หรือ CSF TP-PA เพิ่ม
🧠 การแปลผล
(Interpretation)
|
Treponemal |
Nontreponemal |
การแปลผล |
|
+ |
+ |
Active or treated syphilis (ดู clinical/stage
ประกอบ) |
|
+ |
– |
Early, Late latent หรือเคยรักษาแล้ว (ทำ treponemal
ตัวที่ 2 เพิ่ม) |
|
– |
+ |
False positive (ตรวจ treponemal เพื่อยืนยัน) |
|
– |
– |
ไม่ติดเชื้อ หรือยังไม่สร้าง antibody
(ตรวจซ้ำถ้าสงสัยมาก) |
การรักษา
🔍 หลักการทั่วไป
- ใช้ penicillin G benzathine IM เป็นยาหลักทุกระยะของโรค
(ยกเว้น neuro/ocular/otic syphilis →
ใช้ IV)
- ก่อนเริ่มยา ควรตรวจ nontreponemal titer เพื่อเป็น baseline สำหรับติดตามการตอบสนอง
- ควรตรวจหา STIs อื่นร่วมด้วย ทุกครั้ง
💉 ยาหลักและขนาดยา
|
ระยะโรค |
ยาและขนาด |
หมายเหตุ |
|
Primary/Secondary/Early latent |
Penicillin G benzathine 2.4 MU IM ครั้งเดียว |
รักษาได้ผลดีใน 90–100% |
|
Late latent/Tertiary |
Penicillin G benzathine 2.4 MU IM สัปดาห์ละครั้ง
× 3 สัปดาห์ |
ถ้าขาดนัด >14 วัน
เริ่มคอร์สใหม่ |
|
Neurosyphilis/Ocular/Otic |
Penicillin G IV 3–4 MU IV q4h หรือ 18–24
MU/d ต่อเนื่อง 10–14 วัน |
เพิ่ม IM benzathine 2.4 MU IM 1 dose หลังจบคอร์สได้ในบางกรณี |
ห้ามใช้ Bicillin C-R (ยาออกฤทธิ์สั้นกว่าและไม่ได้ผลสำหรับ syphilis)
❗️การแพ้ Penicillin
✅ ต้อง desensitize
ถ้า:
- เป็นหญิงตั้งครรภ์
- มี ocular/neuro/cardiovascular syphilis
- เคยรักษาแล้วล้มเหลว
🚫 ห้ามใช้ Azithromycin
(แม้จะเคยใช้) → พบเชื้อดื้อมากถึง 99% ใน North America
🔄 ยาทดแทน
(สำหรับผู้ไม่ตั้งครรภ์)
|
ยา |
ขนาดและระยะเวลา |
หมายเหตุ |
|
Doxycycline |
100 mg bid × 14 d (early), × 28 d (late) |
first-line ทดแทน |
|
Ceftriaxone |
1–2 g IV/IM × 10–14 d |
ใช้ได้ทั้ง early/late/neuro |
|
Amoxicillin + Probenecid |
3 g + 500 mg bid × 14 d |
ใช้ในประเทศที่ไม่มี penicillin G |
|
Tetracycline |
500 mg qid × 14–28 d |
adherence ต่ำกว่า doxycycline |
|
Minocycline |
28 วัน |
ข้อมูลน้อย |
🧠 การติดตามหลังการรักษา
- ตรวจ RPR/VDRL titer:
- Early
syphilis: ที่ 6 และ 12 เดือน
- Late
syphilis: ที่ 6, 12 และ 24 เดือน
- Response
ที่ดี = titer ลด ≥4
เท่า ภายในเวลาที่เหมาะสม
- ไม่ต้อง retreat หาก titer คงที่และไม่มีอาการ → “serofast”
🚨 กรณี response
ไม่ดี (Inadequate response)
- พิจารณา reinfection, slow response, หรือ neurosyphilis
- พิจารณา LP ถ้ามีอาการประสาทหรือ titer เพิ่ม 4 เท่าหลังลดแล้ว
- พิจารณา retreat ด้วย benzathine
penicillin G × 3 ถ้าไม่สามารถ LP ได้
📍 Post-exposure treatment
- รักษาทันทีถ้ามี sex กับผู้ป่วย syphilis
ระยะ early ภายใน 90 วัน
- ให้ยาแบบเดียวกับ early syphilis
- หากไม่แน่ใจการสัมผัส → treat เลยดีกว่ารอ
⚠️ Jarisch-Herxheimer Reaction
(JHR)
- พบใน 10–35% หลังให้ penicillin
- ไข้ หนาวสั่น ปวดเมื่อย เกิดใน 24 ชม.แรก
- หายเองใน 24 ชม. ให้ antipyretic ถ้าจำเป็น
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น