Cerumen impaction
Key points
- บทบาท: cerumen เป็นเกราะกันน้ำ-เชื้อ-การบาดเจ็บของผิวช่องหู
- พบบ่อย: เด็ก ~10%, ผู้ใหญ่
~5%, ผู้สูงอายุ ~33%; พบบ่อยขึ้นในผู้มีความบกพร่องทางสติปัญญา
- อาการสำคัญเมื่อ “impaction”: หูอื้อ/ได้ยินลด,
ear fullness/ปวดคัน, reflex cough, เวียนศีรษะ,
tinnitus
- ไม่จำเป็นต้องเอาออก หาก ไม่มีอาการ
และไม่กีดขวางการประเมิน
ข้อบ่งชี้ “ควรเอาออก”
- มีอาการจาก cerumen (ได้ยินลด ปวด คัน อึดอัด)
- ต้องเห็น TM/ช่องหู เพื่อวินิจฉัย/หัตถการ (เช่น ประเมิน AOM/OE, ก่อนทำ
tympanometry/การใส่ hearing aid)
- ผู้ป่วยที่ สื่อสารอาการไม่ได้ (เด็กเล็ก/ผู้มี
cognitive impairment)
ข้อควรระวัง/ห้ามทำ (ก่อนเลือกวิธี)
- สงสัย/มี รูทะลุ TM, ประวัติ ผ่าตัดหู,
หูเดียวที่ได้ยิน, canal stenosis รุนแรง, OE กำเริบ,
cholesteatoma
- ภูมิคุ้มกันบกพร่อง/เบาหวาน: เลี่ยงความชื้นเกิน;
ถ้าต้องล้าง ให้ acidify หลังหัตถการ
วิธีเอาออก (เลือกตามบริบท/ความชำนาญ)
1.
Cerumenolytics (แนะนำใน primary
care ถ้าไม่สงสัย TM perf/ผ่าตัดหู/ติดเชื้อในหู)
- ตัวเลือก: carbamide peroxide 6.5% 5–10 หยด BID นาน < 4 วัน, mineral oil, docusate
- หลีกเลี่ยง hydrogen peroxide ในผู้ที่ผิวช่องหูแห้ง/ลอก
- ห้ามใช้ หากสงสัย TM perf, OE/AOM กำเริบ, ประวัติผ่าตัดหู
- นัด otoscopy ติดตาม เพราะหยดอาจขังอยู่ด้านหลัง cerumen
2.
Irrigation (ได้ผลดีและปลอดภัยเมื่อทำถูกวิธี)
- สารน้ำอุ่น (tap water หรือ saline;
บางแห่งใช้น้ำผสม H₂O₂ เจือจาง 1:10)
- ดึงใบหู ขึ้น-ไปหลัง ให้ช่องหูตรง, ใช้ disposable
catheter-tipped syringe (20-50 mL) สอดไม่เกิน 8 มม., ฉีดน้ำ ชี้ขึ้นด้านบน
- หลังทำ ตรวจ otoscopy ทุกครั้ง
- Hard
impaction: ให้หยอดน้ำยาก่อน 3–7 วันแล้วค่อยล้าง
- ผู้ป่วยเบาหวาน/ภูมิคุ้มกันต่ำ: หลังล้าง acidification
ด้วย 2% acetic acid หรือลง boric
powder
3.
Manual removal ภายใต้การมองเห็น
(otoscope/กล้องจุลทรรศน์)
- เครื่องมือ: curette/loop, forceps, hook, cotton wisp, suction
(ใช้กับ cerumen นิ่ม ลึก)
- เหมาะในราย TM perforation, canal ผิดรูป/แคบ,
impaction แข็งมาก/ล้มเหลวจากวิธีอื่น
- ต้องผู้ชำนาญ และผู้ป่วย อยู่นิ่ง ได้
ไม่แนะนำ: ear candling, ไม้สำลี/กิ๊บ/ชุดดูดหูตามบ้าน (เสี่ยงบาดเจ็บ/ไหม้)
ภาวะแทรกซ้อน & การป้องกัน
- Cerumenolytics:
ระคายเคือง/OE/เวียนศีรษะ/ลดการได้ยินชั่วคราว
- Irrigation:
น้ำค้างในหู → maceration/OE, TM perforation, เวียนศีรษะ/ปวด
- Manual:
เจ็บ เลือดออก ช่องหูถลอก TM perforation
- ป้องกันการเป็นซ้ำ (ในรายไม่มีโรคพื้นฐานช่องหู):
- Mineral
oil: ชุบสำลีวางที่ meatus 10–20 นาที/สัปดาห์ (+ ถอด hearing aid ขณะนอน)
- หลีกเลี่ยงไม้สำลี/หยอดยาต่อเนื่องเองเป็นเวลานาน
- ทำความสะอาดโดยบุคลากรทุก 6–12 เดือน หากเป็นซ้ำบ่อย
สาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยงที่พบบ่อย
- อุดกั้นโครงสร้าง: exostoses/osteoma, canal แคบ/คด, isthmus ตีบ
- ผิวหนัง/การอักเสบ: OE, eczema, Sjögren’s, SLE
- พฤติกรรม/อุปกรณ์: Q-tips, ear buds, ear plugs, hearing
aids
- ผู้สูงอายุ: ต่อม ceruminous/
sebaceous ฝ่อ → cerumen แข็ง เคลื่อนออกช้า
แนวทางปฏิบัติแบบ Step-by-Step (OPD)
1.
Otoscopy ประเมินชนิด/ความแข็ง/ตำแหน่ง
+ red flags
2.
ถ้า เหมาะกับ drops
→ ให้ carbamide
peroxide < 4 วัน → นัดล้าง/ประเมินซ้ำ
3.
ถ้าล้างได้ → ตรวจซ้ำ ดู TM/ช่องหู หาโรคร่วม (OE, AOM ฯลฯ)
4.
ถ้าล้มเหลว/ข้อห้ามล้าง → Manual
under visualization หรือ ส่ง ENT
5.
ผู้ป่วย DM/ภูมิคุ้มกันต่ำ: ล้างแล้ว acidify
หู
6.
ให้ คำแนะนำป้องกันซ้ำ
+ นัดติดตามเมื่อมีอาการกลับมา
เกณฑ์ส่งต่อ ENT
- ประวัติ impaction เรื้อรัง, TM
perforation/ผ่าตัดหู, canal แคบมาก/ผิดรูป
- มี หนอง/เนื้อตาย, สงสัย malignant
OE
- อาการยังคงอยู่หลังเอา cerumen ออก
(สงสัยสาเหตุอื่น: SNHL/OM/OE ฯลฯ)
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น