Overview of Aeromedical system
ความหลากหลายของระบบเวชกรรมบิน
- ระบบเวชกรรมบินมี “ภารกิจ–คนไข้–อากาศยาน–รูปแบบการปฏิบัติการ”
หลากหลายมาก ตั้งแต่ HEMS เมืองใหญ่จนถึง long-range
repatriation ข้ามประเทศ
- ผู้ป่วยตั้งแต่ “stable post-op + nurse escort” ไปจนถึง “เด็กบาดเจ็บรุนแรง ไม่รู้สึกตัว มีเลือดออก” → ต้องเลือกชนิดอากาศยาน/ทีม/อุปกรณ์ให้ตรงภารกิจ
- นอกกองทัพ/EMS ผู้ให้บริการส่วนใหญ่ “ดัดแปลง”
อากาศยานที่มี มากกว่าถือครองลำพิเศษเพื่อแพทย์โดยเฉพาะ
การจัดหมวด “ประเภทภารกิจ” (Mission
Typing)
|
ประเภท |
คำจำกัดความ |
ตัวอย่างอากาศยาน |
ประเด็นคลินิก/โลจิสติกส์เด่น |
|
Primary
(Scene/Prehospital) |
รับผู้ป่วยจากที่เกิดเหตุครั้งแรก |
Helicopter |
LZ ไม่พร้อม/อันตราย,
ยังไม่ได้ประเมิน-รักษา, ต้อง Triage/ABCDE
เร็ว, รวม SAR |
|
Secondary (Interfacility –
Up-tier) |
ส่งต่อจาก รพ.ชุมชน → รพ.ศูนย์/เฉพาะทาง |
Heli / Fixed-wing |
Stabilize ขั้นต้นแล้ว
แต่ต้อง Re-assessment ระหว่างทาง |
|
Tertiary (Inpatient → Center) |
ผู้ป่วย Admit
แล้วย้ายไปสถาบันเฉพาะทาง |
Fixed-wing / Heli |
ทีม ICU-level,
อุปกรณ์ต่อเนื่อง |
|
Quaternary (Repatriation) |
ส่งกลับถิ่น/ครอบครัว
หรือ facility ใกล้บ้าน |
Fixed-wing/Commercial +
escort |
Elective-planned, บางกรณีต้องย้ายเพื่อรับ
definitive care ก่อนกลับ |
หมวดเสริม: ขนส่ง ยา/อุปกรณ์/ทีมผ่าตัด/อวัยวะปลูกถ่าย
ด้วยอากาศยาน
**LZ (landing zones); SAR (search and rescue)
Rotary-wing (Helicopters)
1) SAR (Search and Rescue)
- Fixed-wing
มักทำ “ค้นหา/ประสาน” ระยะไกล (เช่น P-3/Nimrod)
- Helicopter
เหมาะสุดสำหรับ “กู้ภัยจริง” (hover/winch) ในแทบทุกสภาพแวดล้อม
- โครงข่าย SAR ชายฝั่ง+ป่าเขาในยุโรป/อเมริกาเหนือ
ส่วนใหญ่ช่วยเหตุพลเรือน (~90%)
2) Military Helicopters
- สนับสนุนประชาชนเมื่อภัยพิบัติ/อุบัติภัยใหญ่ (เช่นโครงการ MAST
(military Assistance to Safety and Traffic)) แต่ ไม่ใช่
stand-by ตลอด → เวลา activate อาจนาน
- พิสูจน์ประสิทธิภาพในสมรภูมิหลายยุค:
เก็บ-ส่งต่อผู้บาดเจ็บรวดเร็วทั้งแนวหน้า แนวหลัง และทางทะเล
3) Civilian Helicopters (HEMS)
- รูปแบบ: Hospital-based, หน่วยงานรัฐท้องถิ่น
(Ambulance/Fire/Police), มูลนิธิ, เอกชน
- สหรัฐฯ เน้น RN/Paramedic crew; ยุโรป
(เช่น ADAC Notarzt, London HEMS) มักมี แพทย์
พิเศษร่วมทีม
- ต้อง “บูรณาการ” กับระบบ EMS: เขตบริการ,
ระยะทาง, ศูนย์ Trauma/ศูนย์เฉพาะทาง, คุณภาพการรักษาที่ทีมทำได้
Fixed-wing (FW)
- จุดอ่อน: ต้องใช้สนามบิน + ground transfer ต้น-ปลาย
+ เวลาเตรียมการมากกว่า Heli
- จุดเด่น: ระยะไกล/เร็ว/อุปกรณ์มาก/ห้องโดยสารกว้าง → เหมาะ Secondary/Tertiary/Repatriation
- โมเดลธุรกิจ: Broker/Charter จับคู่งานกับเครื่องบิน
vs Dedicated Air Ambulance (ลำดัดแปลง,
crew ประจำ, medical oversight เข้ม)
- การใช้ Commercial airline: เหมาะผู้ป่วยเดินไหว/ใช้
stretcher ได้บางสายการบิน (ต้อง block ที่นั่ง/วิศวกรติดตั้ง) → ผู้ป่วยวิกฤตรุนแรงควรใช้ Dedicated
FW
- ประเภทเครื่อง:
- Light airplane (single engine/twin engine (SE/TE), มักไม่อัดอากาศ)—พื้นที่จำกัด
เสียงดัง เร็วต่ำ
- Turboprop/Medium
range (มักอัดอากาศ)—ดูแลได้สะดวก
ช่วง 1,000–2,000 กม. ~≤250 knot
- Small
Jet—ไกลสุด (≤5,000 กม.), เร็วสุด (≤450
knot ~ 833 km/h), เงียบ แต่ พื้นที่ดูแลจำกัด
- ต้นทุน: ขึ้นกับระยะ/ชนิดลำ/ความซับซ้อนการแพทย์ (เช่น EU → UK เคสหนัก
อาจ ≥US$12k)
FW ใน “ภัยพิบัติขนาดใหญ่”
- เฮลิคอปเตอร์ = กู้ภัยจุดยากเข้าถึง; ขนจำนวนมาก ต้องใช้ FW + staging
- ตัวอย่าง SNAM (Swedish National Air Medevac): แปลง B737-800 เป็น ICU ลอยฟ้า ภายใน ~6 ชม. พร้อมเตียงวิกฤต 6 + เปล 6 + ที่นั่ง 23 และทีมแพทย์-พยาบาลอาสา → แนวคิด
“พลเรือนตอบสนองเร็ว ระยะไกล ต้นทุนคุมได้”
Preventive & Operational Planning (ทำให้เที่ยวบินปลอดภัย)
- Clinical:
เข้าใจสรีรวิทยาการบิน—Hypoxia/Barometric
pressure/Gas expansion; อาการเมาเครื่อง/สั่นสะเทือน/อุณหภูมิ/ความชื้น/ความเครียดจิตใจ
- Logistics:
รวมเวลานอก รพ., ground legs, airport formalities,
inflight capability, time-zone, crew duty-time, alternates, weather, ETA ฯลฯ
- Principle:
Care in the air ≈ care on the ground → ต้องมี อุปกรณ์
+ ยา + ทีม ที่คุ้นมือ และพร้อมรับเหตุไม่คาดคิด
ชุมชนวิชาชีพ / มาตรฐาน
- USA:
AAMS (อุตสาหกรรม), AMPA (แพทย์),
องค์กรพยาบาล/พาราเมดิก/นักบิน/สื่อสาร, CAMTS (รับรองมาตรฐานโปรแกรม)
- วิชาการ: Aerospace Medical
Association, ICASM, ANZ Aviation Med
- UK/ยุโรป: กลุ่มฝึกอบรม CCAT, EURAMI
(มาตรฐานนานาชาติ)
- วารสาร: Air Medical Journal
(วิชาการ), Airmed (อุตสาหกรรม),
ITIJ/IHJ (การเดินทาง-รีแพท/เฮลธ์แคร์นานาชาติ)
แนวโน้มอนาคต (Key Trends)
- อากาศยานพาณิชย์ใหญ่/ไกลขึ้น → ผู้เดินทางมากขึ้น/เส้นทางยาวขึ้น
- Telemedicine/Satellite
link ส่งสัญญาณชีพ-ภาพ-เสียงแบบเรียลไทม์, POCT-lab
ขนาดจิ๋ว, non-invasive monitors, IABP/ECMO transfer เพิ่มขึ้น
- มาตรฐาน/หลักสูตร เฉพาะทาง (เช่น CCAT,
Diploma in Aeromedical Retrieval & Transport) → เน้น Golden
hour / Platinum 5 minutes
- การบูรณาการ “ระบบขนส่งผู้ป่วยข้ามพรมแดน”
เข้ากับโครงข่ายการแพทย์แห่งชาติ/ภูมิภาค
ช่วยเลือก “เครื่อง–ทีม–ภารกิจ” อย่างเร็ว (Cheat-Sheet)
- Helicopter
HEMS (Primary/Secondary ใกล้): ระยะสั้น,
จุดเกิดเหตุ/จราจรติด, เข้าถึงยาก,
เวลาวิกฤต
- Fixed-wing
(Secondary/Tertiary/Quaternary ไกล): ข้ามจังหวัด/ประเทศ, ห้องโดยสารใหญ่, อุปกรณ์มาก, ต้องรับ-ส่งพื้นดินสองหัว
- Doctor
on board? ภารกิจซับซ้อน/หน่วงเวลา/ต้องทำหัตถการขั้นสูง/เด็กเล็ก/ทางเดินหายใจยาก
→ “มีแพทย์” เพิ่มความปลอดภัย
- Broker
vs Dedicated: ถ้าผู้ป่วยวิกฤต/ต้อง continuity สูง → เลือก Dedicated Air Ambulance มีเครื่องมือ-ทีมประจำ
+ medical oversight ชัด
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น