Transmeridian and Long Haul Flights
🛫 ภาพรวม
กล่าวถึงผลกระทบจากการบินข้ามโซนเวลา (transmeridian
travel) ต่อร่างกายของผู้ปฏิบัติงานและการดูแลผู้ป่วย โดยเฉพาะผลของ
jet lag, การเปลี่ยนแปลงวงจรการนอนหลับ (sleep–wake
cycle) และแนวทางการจัดการเพื่อรักษาประสิทธิภาพของทีมแพทย์ในเที่ยวบินระยะไกล
(long haul aeromedical missions)
🕰 Jet Lag และ
Circadian Rhythm
- Jet
lag เกิดจากการที่ร่างกายถูกพาไปยัง time zone ใหม่เร็วเกินกว่าที่ biological clock จะปรับตัวได้
ทำให้เกิด อาการอ่อนเพลีย นอนไม่หลับ เบื่ออาหาร และสมรรถนะลดลง
- การเปลี่ยนแปลง circadian rhythm มีความแตกต่างตามทิศทางการบิน:
- บินไปทางตะวันตก → เข้านอนช้าขึ้น
(day lengthens) ทำให้นอนหลับง่ายในคืนแรก
และปรับตัวเร็วขึ้นภายใน ~3 วัน
- บินไปทางตะวันออก → ต้องนอนเร็วขึ้น
(day shortens) ทำให้นอนยากและปรับตัวยากกว่า
👩⚕️ ผลต่อทีมแพทย์ในการส่งกลับผู้ป่วย
(Medical Escort Crew)
- ใน long haul missions ส่วนใหญ่ ทีมแพทย์จะ ไป–กลับโดยอยู่ใน
time zone เดิม และไม่มีเวลาปรับตัวเต็มที่
ดังนั้น เป้าหมายคือ “coping” ไม่ใช่ “adapting”
กับ time zone ใหม่
- คำแนะนำสำคัญ:
- พยายามยึดเวลาบ้าน (home time zone) เพื่อรักษาความตื่นตัวสูงสุดในช่วงเวลาที่ต้องทำงานสำคัญ
เช่น ขณะส่งกลับผู้ป่วยบนเครื่องบิน
- หากเที่ยวบินกลับล่าช้า ควร งีบพักช่วงบ่าย (rest
sleep) เพื่อเพิ่ม alertness ช่วงครึ่งหลังของการเดินทาง
💊 แนวทางการจัดการ
Jet Lag
ไม่ใช้ยา:
- นอนหลับ (ถ้าเงื่อนไขเที่ยวบินเอื้ออำนวย), หลีกเลี่ยงมื้ออาหารหนักและแอลกอฮอล์,
วางแผนงานให้สอดคล้องกับช่วงเวลาที่สมรรถนะต่ำหลังเดินทาง
ใช้ยาช่วยนอน (Hypnotics):
- เช่น zopiclone, temazepam ใช้ช่วยให้นอนหลับได้
แต่ ไม่ช่วยให้ circadian rhythm ปรับเร็วขึ้น
Melatonin:
- ฮอร์โมนจาก pineal gland ใช้เพื่อช่วยปรับวัฏจักรนอนหลับและลด
jet lag โดยมีประโยชน์มากเมื่อข้าม ≥5
time zones
- ขนาดที่แนะนำ 0.1–3 mg (ไม่เกิน 1 mg ก็เพียงพอ), ขนาด >10 mg เพิ่มผลข้างเคียงโดยไม่เกิดประโยชน์เพิ่ม
- วิธีใช้ที่แนะนำ: รับประทานตามเวลา “ควรเข้านอน” ของจุดหมายปลายทาง
เช่น เที่ยวบินนิวยอร์ก-ลอนดอน ควรรับ melatonin เวลา 23:00
GMT/Utc บนเครื่อง
🎯 การเลือกเวลาออกบิน
✅ ถ้าบิน จากตะวันออก
→ ตะวันตก (E →
W)
|
ภารกิจ |
แนะนำให้ |
หลีกเลี่ยง |
|
ไปรับ / ไปส่ง |
ออก สาย–บ่าย |
เลี่ยง ออกเช้า |
เหตุผล: งานวิจัยบอกว่าเที่ยวบิน
westward ที่ออกเช้า → Alertness ต่ำสุดช่วงท้ายเที่ยวบิน
✅ ถ้าบิน จากตะวันตก
→ ตะวันออก (W →
E)
|
ภารกิจ |
แนะนำให้ |
หลีกเลี่ยง |
|
ไปรับ / ไปส่ง |
ออก สาย–บ่าย |
เลี่ยง ออกช่วงค่ำ–ดึก
(เพราะไปถึงปลายทางตอน circadian low) |
เหตุผล: เที่ยวบิน eastward
จะมี lowest alertness ในช่วงท้ายของ return
flight โดยเฉพาะถ้าออกดึก/เจอ jet lag เข้ากับช่วงตี
2–6 ของร่างกาย
การจัดการยา อาหาร
และการดูแลผู้ป่วยระหว่างการเคลื่อนย้ายข้ามเขตเวลา
🔹 1. เวลาของยาและการให้การรักษา
ต้องคิดอย่างรอบคอบ (Careful thought must be given)
- ยาบางชนิดขึ้นกับเวลาในการออกฤทธิ์ (time-dependent
medications) เช่น
Insulin, Thyroxine, Antibiotics, Progestin-only pill (minipill / nonstop) - การเปลี่ยน time zone โดยไม่วางแผน
อาจทำให้ยาให้ช้าหรือเร็วเกินไป เสี่ยงต่ออันตราย
🔹 2. หลักปฏิบัติที่ปลอดภัยที่สุด
ใช้เวลาของจุดเริ่มต้นการเดินทาง (departure
local time) ในการกำกับให้ยา, อาหาร
และการรักษาตลอดทั้งการเดินทาง
อย่าเปลี่ยนนาฬิกาของผู้ป่วยเป็นเวลา ณ
จุดหมายปลายทางจนกว่าจะส่งตัวเรียบร้อย
ตัวอย่าง:
- Penicillin
V 250 mg IV เวลา 17:30 Eastern Standard Time (EST)
- ควรบันทึกในเวชระเบียนว่า = 17:30 EST (22:30 GMT) เพื่อป้องกันความสับสน
การเตรียมผู้ป่วยให้เหมาะสมกับสภาพอากาศปลายทางและระหว่างแวะพัก
- ทีมแพทย์ต้องดูแลให้ผู้ป่วย แต่งกายเหมาะกับอุณหภูมิและสภาพอากาศของปลายทาง
และ จุดแวะพัก
- เช่น ออกจาก Florida ตอนเย็นอากาศอุ่น แต่ถึง Edinburgh
ตอนเช้าซึ่งหนาว ชื้น ลมแรง
- สิ่งที่ควรเตรียม:
- เสื้อผ้าแบบ หลายชั้น (layering) มากกว่าชุดเดียวหนา ๆ
- ผ้าห่มที่อุ่น น้ำหนักเบา สำหรับผู้ป่วยบนเปล
- เสื้อกันฝน/หมวก/ถุงมือ/ร่ม/ผ้าห่มเพิ่ม
- ผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยงต่อ hypothermia เป็นพิเศษ:
- Spinal
injury, ผู้ป่วยไม่รู้สึกตัว, เด็กทารก → อาจต้องใช้ incubator หรืออุปกรณ์ควบคุมอุณหภูมิ
❗ ประเด็นสำคัญสำหรับแพทย์
|
ประเด็น |
สิ่งที่ต้องระวัง |
|
Jet lag |
ลด performance, แก้โดยการพักผ่อน วางแผน
และ melatonin |
|
Sleep deprivation |
มีผลโดยตรงต่อ alertness และการตัดสินใจบนเครื่อง |
|
Crew safety |
หลีกเลี่ยง duty period ยาวเกิน
แนะนำพักระหว่างบินขากลับ |
|
ผู้ป่วยวิกฤต |
เวลาที่ทีมไม่ alert เช่น western afternoon อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อผู้ป่วยหากมีเหตุฉุกเฉินบนเครื่อง |
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น