Hip pain (adult)
เป้าหมาย
- แยก ภาวะอันตราย/เร่งด่วน ออกจากกลุ่มกล้ามเนื้อ-กระดูก
- ระบุ ตำแหน่งปวด →
จำแนกสาเหตุ
- วางแผน ตรวจร่างกาย / ภาพถ่าย / การรักษาเบื้องต้น อย่างเป็นขั้นตอน
Red flags / ควรส่งด่วน
- ไข้ หนาวสั่น อ่อนเพลีย (สงสัย septic arthritis)
- ปวดมากตอนพัก/กลางคืน, น้ำหนักลด (สงสัย มะเร็ง/กระดูกตาย
(AVN))
- ขาดเลือดขา/ชีพจรเบา/ปวดก้น-สะโพกเวลาเดิน (สงสัย aortoiliac
PAD)
- ไม่ลงน้ำหนักได้หลังหกล้ม/ osteoporotic (สงสัย
fracture/occult fracture)
- ชาหรืออ่อนแรงแบบชัดเจน ร่วมปวดหลัง (สงสัย lumbosacral
radiculopathy)
ประวัติที่ต้องถามย้ำ (OPQRST + ROS เฉพาะทาง)
- กลไกเริ่มปวด/มี trauma หรือไม่,
การใช้งานซ้ำเกิน
- ตำแหน่งปวด: ด้านหน้า/ด้านข้าง/ด้านหลัง
- ปัจจัยกระตุ้น: ลงน้ำหนัก, ลุกจากเก้าอี้,
นอนตะแคงทับ, นั่งนานแล้วลุก
- อาการร่วม: mechanical (catching/clicking), ชา/แสบร้อนขาด้านนอก,
claudication
- ประวัติโรคข้อ/ผื่น/ตาอักเสบ/IBD; การใช้ สเตียรอยด์/แอลกอฮอล์
(เสี่ยง AVN)
ตรวจร่างกาย (โครงสร้าง)
- เดิน/กะเผลก: antalgic, Trendelenburg
- L/S
spine: ROM, slump test/straight-leg raise (คัด radiculopathy)
- ROM
สะโพก: จำกัด IR/ER ชี้ OA/ synovitis; FADIR (impingement/labrum); FABER
(posterior impingement/SIJ)
- คลำจุดกดเจ็บ:
- ด้านข้าง: ปลายแหลม trochanter → GTPS (greater
trochanteric pain syndrome)/กล้ามเนื้อก้นอักเสบ
- ด้านหน้า/ขาหนีบ: ข้อต่อสะโพก/iliopsoas
bursa/ดึง adductor
- ด้านหลัง: ischial tuberosity (prox hamstring), SIJ,
piriformis
- Neurovascular:
ชีพจรขาหนีบ/ปลายเท้า, bruit; ชา lateral
thigh (meralgia paresthetica)
- ถ้าลงน้ำหนักไม่ได้/ปวดมากกับการหมุนพาสซีฟ → คิดถึง fracture/ติดเชื้อ
จัดกลุ่มตาม “ตำแหน่งปวด”
- ด้านข้าง (lateral): GTPS (gluteal tendinopathy ±
trochanteric bursitis), ITB, meralgia paresthetica
→ เจ็บจุด trochanter, ปวดเวลา ตะแคงนอน/ขึ้นบันได, เจ็บ/อ่อนแรงตอน resisted abduction - ด้านหน้า/ขาหนีบ (anterior): OA, labral tear, FAI,
iliopsoas bursitis, AVN, เนื้องอก/ติดเชื้อ
→ ปวดลึก ลุกจากเก้าอี้เจ็บ, FADIR+, ROM โดยเฉพาะ IR ลดเร็วใน OA - ด้านหลัง/ก้น (posterior): proximal hamstring,
piriformis, SIJ, radiculopathy (L5–S1)
→ ปวดร้าวลงขา/ชาหรืออ่อนแรงชี้ radicular มากกว่า hip origin
ขั้นตอนวินิจฉัย (stepwise)
1.
มีกลไกบาดเจ็บไหม?
o สูงอายุ/กระดูกพรุน: สงสัย occult fracture แม้
X-ray ปกติ → งดลงน้ำหนัก + MRI/CT
2.
มีสัญญาณโรคอันตรายทางอายุรกรรมไหม?
o PAD,
septic arthritis, AVN, tumor →
ส่งด่วน/ตรวจเฉพาะทาง
3.
OA/โรคข้ออักเสบ?
o ปวดค่อยเป็นค่อยไป, IR ลด, เช้าแข็ง
→ X-ray ช่วย; มีหลายข้อ/ผื่น/ตา
→ ส่งรูมาติสซึม & labs
4.
Radiculopathy/Entrapment?
o ปวดแบบไฟช็อต/ร้าวตามเส้นประสาท + ชาหรืออ่อนแรง → ตรวจหลังและระบบประสาทให้ครบ
5.
โรคกล้ามเนื้อ-เอ็นเฉพาะตำแหน่ง
(เมื่อคัดข้อ 1–4 ออก)
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ (เลือกทำเมื่อสงสัย
systemic)
- CBC, CRP/ESR,
RF/anti-CCP, ANA, HLA-B27 (selective)
ภาพถ่ายวินิจฉัย (ข้อบ่งชี้หลัก)
- X-ray
(AP pelvis แบบลงน้ำหนัก): acute pain, ปวดปานกลาง-รุนแรงเรื้อรัง, ประเมิน OA
- มองหา joint space 4–5 มม.,
osteophyte, sclerosis
- US:
effusion, trochanteric bursa, guidance ฉีดยา/เจาะข้อ
- MRI
(± MR-arthrography): soft-tissue (labrum/เอ็น/บูร์ซา),
AVN, occult/stress fracture, tumor/ติดเชื้อ,
osteitis pubis
- CT:
ทางเลือกเมื่อ MRI ห้ามใช้/ประเมินกระดูกละเอียด
- Bone
scan: เมื่อสงสัยแพร่กระจาย/ไม่มี MRI
หัตถการช่วยวินิจฉัย
- Diagnostic
block ใต้ gluteus medius / SIJ / lateral femoral
cutaneous n. → ยืนยันแหล่งปวด
- Hip
aspiration (fluoro/US/CT-guided) →
ทุกกรณีสงสัยติดเชื้อ (ส่ง Gram/culture, cell count,
crystal)
แนวทางรักษาเบื้องต้น (สรุปตามสาเหตุหลัก)
- GTPS/กล้ามเนื้อ-เอ็น: พักปรับกิจกรรม,
NSAIDs/พารา, กายภาพ (abductor
strengthening/ITB flexibility), US-guided CSI เมื่อดื้อ
- OA:
การลดน้ำหนัก, activity modification, NSAIDs/พารา, กายภาพ (ROM/กล้ามเนื้อก้น-แกน),
ฉีดสเตียรอยด์ในข้อ/HA (เลือกเคส),
พิจารณา ผ่าตัดเปลี่ยนข้อ เมื่อรุนแรง
- FAI/Labral
tear: กายภาพเน้นหลีกเลี่ยงท่ากระตุ้น, พิจารณา MR-arthro; ส่งศัลยกรรมกีฬาเมื่อดื้อ
- Radiculopathy/meralgia:
รักษาตามแนวทางหลังส่วนล่าง/หลีกเลี่ยงกดทับเอว-ขาหนีบ,
ยากลุ่ม neuropathic (เลือกเคส),
block เส้นประสาท
- PAD:
ส่งหลอดเลือด, จัดการปัจจัยเสี่ยง,
imaging หลอดเลือด
- AVN/เนื้องอก/ติดเชื้อ: ส่งด่วนศัลยกรรมกระดูก/ออร์โธ-ออนโค/อายุรกรรมติดเชื้อ;
arthrocentesis หากสงสัยติดเชื้อ
|
คิวชอร์ตในคลินิก
|
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น