Lab: iron studies (ferritin, iron)
High ferritin
1. Immediate Action: Ferritin > 3000 ng/mL
Ferritin > 3000 ng/mL → พิจารณาภาวะรุนแรงที่คุกคามชีวิต
ต้องรีบประเมินและรักษาพร้อมกัน
ภาวะที่ควรสงสัย:
- HLH
(Hemophagocytic lymphohistiocytosis): มีไข้,
cytopenias, coagulopathy, neurologic signs
- Sepsis
/ Opportunistic infection: โดยเฉพาะในผู้ป่วย immunocompromised
(เช่น HIV)
- Ferritin
> 10,000 ng/mL: Fulminant liver failure, adult-onset Still's
disease, hematologic malignancy
ตรวจทันที:
- CBC +
platelet
- PT,
aPTT
- LFT:
ALT, AST
- BUN,
Cr, UA
- Blood,
urine cultures, HIV serology
- Imaging
/ specialty consult ตามข้อบ่งชี้
หลักการ:
- Life-saving
interventions ไม่ควรล่าช้า ขณะรอผล
2. Ferritin < 3000 ng/mL: Evaluation ตาม
Clinical Context
Ferritin เป็น acute phase reactant
→ ถ้ามี acute
illness ให้ repeat หลังอาการสงบ
2.1 การประเมินภาวะซีด (Anemia
Evaluation)
ใช้ Ferritin + MCV + Reticulocyte
count → แยกเป็น
3 กลุ่มหลัก
MCV < 80 fL: Microcytic
- Iron
deficiency anemia: Ferritin ↓,
TSAT ↓
- Thalassemia:
Ferritin ↑, TSAT >
45% → เสี่ยง
iron overload จาก ineffective
erythropoiesis/transfusion
MCV 80–100 fL: Normocytic
- Anemia
of chronic disease: Ferritin ↑
(มักไม่เกิน 1000 ng/mL), TSAT ↓, serum iron ↓,
TIBC ↓
- สาเหตุ: infection, CKD, inflammatory disorders, malignancy
MCV > 100 fL: Macrocytic
- Chronic
liver disease, alcohol liver disease, myelodysplastic syndromes,
megaloblastic anemia (B12/folate deficiency)
3. Evaluation ของ Iron Overload
Criteria:
- Ferritin
> 200–300 ng/mL (ชาย), > 150–200
ng/mL (หญิง)
- TSAT
> 45% →
ช่วยยืนยัน iron overload (ยกเว้น transfusional
overload)
3.1 TSAT < 45% →
ไม่มี Iron Overload
- พิจารณาสาเหตุอื่น:
- Alcoholic
liver disease
- Metabolic
syndrome, NAFLD
- Chronic
infection, inflammation, malignancy
- HFE
mutation testing → ถ้ามีประวัติ HH
3.2 TSAT > 45% → เสี่ยง Iron
Overload
- HFE
mutation testing (HH-hemochromatosis)
- Liver
MRI → ประเมิน iron overload severity
- Cardiac
MRI → ถ้ามี transfusional iron overload รุนแรง / HF
/ conduction abnormality
- Liver
biopsy → ถ้าผล MRI หรือ LFT ผิดปกติไม่ชัดเจน
4. การติดตามและการตรวจซ้ำ
- Ferritin
+ Iron studies →
repeat 1–2 เดือนถ้าไม่ฉุกเฉิน
- ระดับ ferritin ที่สูงขึ้นสัมพันธ์กับ iron
overload severity (hepatic > cardiac)
5. Reference Range
- ปกติ: 40–200 ng/mL (หญิง >
150–200, ชาย > 200–300 = iron overload
threshold)
|
Key Points สำหรับการใช้งานจริง 1. Ferritin > 3000 ng/mL → สงสัย HLH,
sepsis, Still's, malignancy → ประเมินและรักษาแบบฉุกเฉิน 2. Ferritin < 3000 ng/mL → แยกเป็น anemia
vs iron overload vs acute phase reactant 3. ใช้ Ferritin + TSAT + MCV +
Reticulocyte count
→ ช่วยจำแนกสาเหตุหลัก 4. Liver MRI / HFE testing → สำหรับ iron
overload รุนแรงหรือสงสัย HH 5. Repeat ferritin หลัง
acute illness หาย เพื่อป้องกันการตีความผิดจาก inflammatory
response |
Low Ferritin
1. การตรวจเบื้องต้น (Initial labs)
- Ferritin:
สั่งเดี่ยวหรือเป็นส่วนหนึ่งของ iron studies panel
- CBC:
หาค่า Hb, Hct, RBC count, MCV, MCH, RDW, platelet
- Iron
deficiency anemia (IDA):
- Hb
ต่ำ (< 12 g/dL ในหญิง,
< 13 g/dL ในชาย)
- Hct,
RBC ต่ำ
- Microcytosis
(MCV < 80 fL)
- Hypochromia
(MCH ต่ำ)
- Platelet
อาจสูงได้
2. การแปลผล Ferritin และ
Iron Studies
2.1 เกณฑ์วินิจฉัย Iron Deficiency
- ถ้า ไม่มี inflammation → Ferritin < 30 ng/mL
= iron deficiency
- ถ้า มี inflammatory state → TSAT < 20% =
iron deficiency (absolute/functional)
- ถ้า Ferritin > 30 และ TSAT
> 20% แต่ยังสงสัย → อาจพิจารณา test
เพิ่มหรือ trial iron therapy
ข้อควรระวัง:
- Ferritin
↑ ใน inflammation,
infection, liver disease, HF, malignancy →
ค่าปลอมสูง
- ต้องดูร่วมกับ TSAT (Serum iron ÷ TIBC × 100)
3. สาเหตุของ Iron Deficiency
3.1 Blood Loss
- ชาย / หญิงวัยหมดประจำเดือน: ตรวจ GI
tract → occult GI
bleeding, malignancy
- หญิงวัยเจริญพันธุ์: ประเมินประจำเดือน,
การตั้งครรภ์, การคลอด → พิจารณา
trial iron therapy ถ้าสงสัย menorrhagia
- ถ้ามี hematuria →
พิจารณา urinary source
- Anticoagulant/thrombocytopenia
→ ไม่ตัดความจำเป็นในการหาสาเหตุเลือดออก
3.2 Malabsorption
- Gastric
bypass, celiac disease, autoimmune gastritis, H. pylori
- Chronic
PPI use → ลด acid →
ดูดซึม iron ลดลง
4. การส่งต่อแพทย์เฉพาะทาง
- Hematology:
- Iron
studies ไม่ชัดเจน
- Diagnosis
ซับซ้อน
- พิจารณาให้ IV iron
- Gastroenterology:
- สงสัย occult GI bleeding หรือ malabsorption
5. Reference Range
- Ferritin:
30–200 ng/mL
- Serum
iron: 60–150 mcg/dL (11–27 µmol/L)
- ใช้ reference range ของแต่ละ lab ประกอบการแปลผล
|
แนวทางประเมินแบบ Stepwise 1. CBC → ถ้ามี anemia
ดู MCV + RDW 2. Ferritin + TSAT → แยก IDA vs
Anemia of chronic disease 3. ถ้าสงสัย iron deficiency → หาสาเหตุเลือดออก
/ malabsorption 4. ถ้า inconclusive → อาจทำ iron
studies เพิ่มหรือ trial iron therapy 5. พิจารณาส่งต่อ Hematology / GI ตามข้อบ่งชี้ |
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น