Epstein-Barr Virus (EBV)
บทนำ (Introduction)
- EBV เป็น herpesvirus ที่แพร่กระจายโดยการสัมผัสใกล้ชิด
(น้ำลาย)
- เป็นสาเหตุหลักของ infectious mononucleosis (IM)
- อยู่ในร่างกายแบบแฝง (latent) ได้ตลอดชีวิต
- เกี่ยวข้องกับ มะเร็งหลายชนิด เช่น B/T cell
lymphomas, Hodgkin lymphoma, nasopharyngeal carcinoma, gastric carcinoma
- ปัญหาการ reactivation ไม่เด่นชัดเหมือน HSV/CMV
ยกเว้นในผู้ปลูกถ่ายอวัยวะ (post-transplant
lymphoproliferative disorder, PTLD)
ระบาดวิทยา (Epidemiology)
- 90–95%
ของผู้ใหญ่ทั่วโลกมี EBV antibody
- เด็กในประเทศพัฒนาแล้วติดเชื้อช้าลง (seroprevalence ใน US freshmen ลดจาก 64% ปี 2006 →
52% ปี 2022)
ไวรัสวิทยา (Virology)
- เซลล์เป้าหมาย: B cell, T cell, NK cell, epithelial cell,
myocyte
- ไม่ทำให้เกิด cytopathic effect เด่นชัด
แต่สามารถ transform B cell ได้
- latency
เป็นลักษณะสำคัญ
การติดเชื้อครั้งแรก (Primary
Infection)
- Infectious
mononucleosis (IM): ไข้, เจ็บคอ/tonsillitis,
lymphadenopathy, lymphocytosis มี atypical
lymphocytes
- ในเด็กเล็ก: ส่วนใหญ่ไม่แสดงอาการ, ถ้ามีอาจเป็น URI, otitis media, diarrhea, หรือ
IM
- การวินิจฉัยในเด็ก: heterophile
antibody test มักลบ → ควรใช้ EBV-specific
serology (VCA IgM, EBNA)
- Congenital
infection: พบได้น้อยมาก ไม่ใช่สาเหตุสำคัญของ congenital
anomaly
อาการ/โรคที่เกี่ยวข้อง (Other
Manifestations)
- ระบบต่าง ๆ ที่อาจเกี่ยวข้อง: pneumonia, myocarditis,
pancreatitis, mesenteric adenitis, myositis, GN, genital ulcer
- ระบบประสาท: Guillain-Barré, facial palsy,
meningoencephalitis, transverse myelitis, optic neuritis
- เลือด: hemolytic anemia, thrombocytopenia, aplastic anemia,
TTP/HUS, DIC
ภาวะแทรกซ้อน (Complications)
1.
เฉียบพลัน: airway
obstruction, splenic rupture
2.
เรื้อรัง/ล่าช้า:
o Chronic
active EBV infection (CAEBV): persistent IM-like illness, viremia, cytopenias,
hepatosplenomegaly → อาจรุนแรงถึง multi-organ failure
o Multiple
sclerosis: EBV เพิ่มความเสี่ยง MS (32 เท่า)
o Oral
hairy leukoplakia (OHL): พบใน HIV/transplant, plaque ขาวลิ้น ขูดไม่ออก
o HLH
(hemophagocytic phymphohistiocytosis): persistent fever, hepatosplenomegaly,
pancytopenia
o X-linked
lymphoproliferative disease (XLP)
o Post-transplant
lymphoproliferative disease (PTLD)
มะเร็งที่เกี่ยวข้อง (Malignancy)
- Burkitt
lymphoma (endemic Africa, cofactors = malaria + EBV)
- Hodgkin
lymphoma (EBV genome ใน Reed-Sternberg cells ~50%
cases)
- Nasopharyngeal
carcinoma (พบมากในจีนตอนใต้, EBV universal
marker)
- Gastric
carcinoma (9–10% ของ gastric cancer ทั่วโลกมี EBV genome)
- T
cell/NK cell lymphomas (เช่น nasal type
angiocentric lymphoma)
- HIV-associated
tumors: NHL, smooth muscle tumors
การวินิจฉัย (Diagnosis)
- Clinical
suspicion: IM classic triad (ไข้ + เจ็บคอ + lymphadenopathy)
- CBC:
lymphocytosis + atypical lymphocytes
- Serology:
heterophile antibody (Monospot), EBV-specific IgM/IgG (VCA, EBNA)
การรักษา (Treatment)
- ส่วนใหญ่ supportive care เท่านั้น (NSAIDs,
acetaminophen, hydration)
- Corticosteroids:
ใช้เฉพาะกรณี severe complication (airway compromise,
HLH, severe cytopenia)
- Antiviral
(acyclovir): ลด viral shedding แต่ไม่ลดอาการ/ผลลัพธ์
→ ไม่แนะนำ routine use
- CAEBV:
การรักษาที่หายขาดคือ hematopoietic stem cell
transplantation
- Lymphoproliferative
disorders: อาจใช้ immunotherapy (rituximab,
interferon, IVIG)
การป้องกัน (Prevention)
- หลีกเลี่ยงการสัมผัสใกล้ชิด (ไม่ใช้แก้ว/ช้อนร่วมกัน)
- ใน transplant →
monitoring EBV viremia เพื่อลด PTLD
- วัคซีน: ยังไม่มีใช้ทั่วไป กำลังพัฒนา (subunit
gp350/220, mRNA, nanoparticle)
|
✅ Key Points สำหรับแพทย์
|
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น