Fever and Rash

Fever and Rash

🔎 ความสำคัญของลักษณะทางระบาดวิทยา (Epidemiology)

1.       อายุของผู้ป่วย

o   เด็ก: Measles, Varicella, Rubella, Roseola, Scarlet fever, Kawasaki, Mononucleosis, Parvovirus B19, Enterovirus

o   วัยรุ่น/ผู้ใหญ่: EBV/CMV mononucleosis, HIV acute retroviral syndrome, Herpes zoster, Syphilis, Arcanobacterium haemolyticum

2.       ฤดูกาล (Seasonal patterns)

o   Spring: Measles, Rubella

o   Summer–Fall: Enterovirus, RMSF, Vibrio spp., Lyme

o   Winter–Spring: Parvovirus B19, Kawasaki

o   Year-round: Drug reaction, STI, Immunocompromised-related causes

3.       ภูมิประเทศ (Geography)

o   RMSF: Southeastern US

o   Lyme: Northeast, Midwest

o   Tularemia, Plague: Western US

o   Fungal: Coccidioides (SW), Histoplasma (Mississippi valley), Blastomyces (SE US)

o   Tropical/travel: Dengue, Chikungunya, Zika, Malaria, Typhus, Leptospirosis

4.       ประวัติสัมผัส (Exposure)

o   สัตว์: Cat scratch, Rat bite, Psittacosis (นก)

o   น้ำทะเล/ตู้ปลา: Vibrio spp., M. marinum

o   ดิน/พืช: Sporotrichosis

o   Hot tubs/whirlpools: P. aeruginosa folliculitis, M. fortuitum

o   กีฬา/แผล: HSV (Herpes gladiatorum), MRSA

o   การมีเพศสัมพันธ์: Syphilis, Gonorrhea, HIV

---

🧬 สาเหตุของโรคที่พบบ่อย

กุมารเวชศาสตร์

• Measles: ไข้, conjunctivitis, cough, Koplik's spots, ผื่น maculopapular
• Rubella: ผื่นคล้าย measles, postauricular/posterior cervical/suboccipital adenopathy, Forchheimer spots
• Varicella: ผื่นหลากหลายระยะ vesicle, papule, crust
• Parvovirus B19 (Erythema infectiosum; fifth disease): ผื่น “slapped cheek” + lacy rash
• Roseola infantum (exanthem subitem; sixth disease): ไข้สูง 3-4 วันก่อน → ผื่นหลังไข้ลด
• Scarlet fever: ผื่น sandpaper, strawberry tongue
• Acute rheumatic fever: erythema marginatum (transient macular with central clearing)
• Kawasaki disease: ไข้ > 5 วัน + 4/5 criteria (rash, oral, conjunctivitis, extremities, lymphadenopathy)

ผู้ใหญ่

• Mononucleosis (EBV/CMV/HIV/Arcanobacterium haemolyticum): lymphadenopathy, sore throat, rash after ampicillin (EBV)
• Syphilis: ระยะ 2 – maculopapular rash รวมถึงฝ่ามือฝ่าเท้า
• Zoster: vesicle along dermatome
• HIV acute retroviral syndrome: mononucleosis-like + truncal rash
• Drug reactions: DRESS, SJS/TEN, EM, urticaria
• COVID-19: exanthematous morbilliform rash, pernio (chilblain)-like lesion

---

🚨 กลุ่มภาวะฉุกเฉินที่ต้องวินิจฉัยเร็ว

โรค	ลักษณะผื่น	สิ่งที่ควรระวัง
Meningococcemia	Petechiae → purpura, hemorrhagic rash	Sepsis, DIC, high mortality
RMSF	เริ่มที่ wrist/ankle → palm/sole	Tick exposure, thrombocytopenia
Toxic shock syndrome (TSS)	ผื่นแดงคล้าย sunburn, desquamation	Hypotension, multi-organ
Necrotizing fasciitis	Erythema, swelling, bullae, pain out of proportion	Rapid spread, surgical emergency
Endocarditis	Petechiae, Osler nodes, Janeway lesions, Roth spots	สงสัยในผู้มี murmur, fever
Disseminated Gonorrhea	Vesiculopustular rash + arthralgia	Distal extremities, few lesions
Miliary TB	Papules, purpura, umbilicated crusts (TB cutis miliaris disseminata)	CXR: diffuse micronodules, often in immunocompromised

---

🔬 แนวทางวินิจฉัย

ประวัติสำคัญ

• อาการนำก่อนผื่น
• เริ่มที่ไหน แพร่กระจายอย่างไร
• อาการร่วม (ไข้, ปวดข้อ, ต่อมน้ำเหลือง)
• ผื่นเปลี่ยนไปหรือไม่
• การรักษาผื่นที่ใช้มาก่อนหน้านี้
• ประวัติเดินทาง สัมผัสสัตว์ พืช การมีเพศสัมพันธ์
• ประวัติการใช้ยาและวัคซีน

ลักษณะผื่น

• Morphology:
• Macule, papule, plaque, maculopapular, purpuric (petechiae, purpura, ecchymosis), nodule, vesicle, bulla, pustule, ulcer, eschar
• Distribution:
• Symmetric, dermatomal, centripetal, centrifugal
• Arrangement:
• Target (EM), nodular (EN), linear, serpiginous

การตรวจทางห้องปฏิบัติการ

• CBC, UA, LFTs
• Blood culture ก่อนให้ยาฆ่าเชื้อ
• Serology: HIV, syphilis, EBV, CMV, dengue, etc.
• Swab/PCR: HSV, VZV
• Skin biopsy: purpura, nodules, ulcers
• Lumbar puncture: ถ้ามี meningeal sign

---

📌 สรุปประเด็นสำคัญสำหรับแพทย์

• ประวัติและอายุคนไข้ คือกุญแจสำคัญเบื้องต้น
• ลักษณะผื่น ให้ความจำเพาะและช่วยคัดกรอง differential ได้
• ประเมินอาการร่วมและ systemic involvement เพื่อแยกโรคที่อาจมีภาวะแทรกซ้อนรุนแรง
• ตรวจร่างกายและแล็บอย่างเป็นระบบ เพื่อไม่พลาดโรคที่ต้องรักษาเร่งด่วน
• ระวัง โรคติดเชื้อรุนแรง ที่อาจกลายเป็นภาวะคุกคามชีวิตได้ เช่น RMSF, meningococcemia, TSS