Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs (NSAIDs)
บทนำ
NSAIDs ใช้กันแพร่หลายเพื่อ บรรเทาปวด ลดไข้
และต้านการอักเสบ โดยกลไกหลักคือ ยับยั้ง cyclooxygenase
(COX-1, COX-2) → ลด prostaglandin synthesis
- Nonselective
COX inhibitors → เสี่ยง GI สูงกว่า
- COX-2
selective inhibitors (Coxibs) →
GI safety ดีกว่า แต่บางตัวเพิ่ม CV risk
การแบ่งกลุ่ม NSAIDs ตามโครงสร้างเคมี
เพื่อให้เลือกใช้ได้ในกรณีแพ้ยา
ควรหลีกเลี่ยงยาที่อยู่ในกลุ่มเคมีเดียวกัน
|
Chemical Class |
ตัวอย่างในไทย |
หมายเหตุ |
|
Salicylates |
Aspirin, Salsalate |
ไม่ค่อยใช้ต้านอักเสบ
ยกเว้น aspirin low-dose |
|
Propionic acid derivatives |
Ibuprofen, Naproxen, Ketoprofen |
ใช้บ่อย,
half-life ต่างกัน, CV risk ต่ำ |
|
Acetic acid derivatives |
Diclofenac, Indomethacin,
Ketorolac |
Potent anti-inflammatory, GI risk
สูง |
|
Oxicam derivatives |
Piroxicam, Meloxicam |
Half-life ยาว,
OD dosing, GI risk สูง |
|
Fenamates |
Mefenamic acid |
ใช้ใน dysmenorrhea,
GI risk ปานกลาง |
|
COX-2 selective (Coxibs) |
Celecoxib, Etoricoxib, Parecoxib
(Dynastat®) |
GI safety ดีกว่า,
CV risk ↑ |
ตารางเปรียบเทียบ NSAIDs หลักในประเทศไทย
|
ยา |
COX Selectivity |
Route |
t½ (ชม.) |
Analgesic Potency* |
GI Risk |
CV Risk |
Renal Risk |
หมายเหตุ |
|
Ibuprofen |
Nonselective |
PO, IV |
2–4 |
Mild–moderate |
+ |
ต่ำ |
+ |
ปลอดภัยสุดถ้าใช้ขนาดต่ำ |
|
Naproxen |
Nonselective |
PO |
12–15 |
Moderate |
++ |
ต่ำ |
++ |
CV risk ต่ำสุดในกลุ่ม |
|
Diclofenac |
COX-2 > COX-1 เล็กน้อย |
PO, IM, Topical |
2–3 |
Moderate |
++ |
ปานกลาง |
++ |
Topical OA ดี |
|
Indomethacin |
Nonselective |
PO, PR |
4–5 |
Potent anti-inflammatory |
+++ |
ปานกลาง |
++ |
CNS AE ↑ (headache, confusion) |
|
Ketorolac |
Nonselective |
IV, IM, PO |
4–6 |
Potent analgesic ~ opioid |
+++ |
ปานกลาง |
+++ |
ห้าม >5 วัน |
|
Piroxicam |
Nonselective |
PO |
45–50 |
Moderate |
+++ |
ปานกลาง |
++ |
Half-life ยาว,
OD dose, GI risk ↑ |
|
Celecoxib |
COX-2 selective |
PO |
11 |
Moderate |
+ |
↑ |
++ |
GI safety ↑, CV risk ↑ |
|
Etoricoxib |
Highly COX-2 selective |
PO |
22 |
Moderate–high |
+ |
↑↑ |
++ |
OD dosing, CV risk ↑↑ |
|
Parecoxib |
Highly COX-2 selective |
IV, IM |
22 (valdecoxib) |
Moderate–high |
+ |
↑↑ |
++ |
Post-op analgesia, ระวัง
CV risk |
Analgesic Potency: ketorolac > diclofenac ≈
etoricoxib ≈ celecoxib ≈ piroxicam ≈
indomethacin > naproxen > ibuprofen*
ประสิทธิภาพ (Efficacy)
- Potent
analgesics: Ketorolac (acute), Diclofenac, Etoricoxib, Celecoxib,
Piroxicam
- Anti-inflammatory:
Diclofenac, Piroxicam, Indomethacin, Coxibs > Ibuprofen, Naproxen
- Rapid
onset: Ketorolac IV/IM, Diclofenac PO
- Long-acting
(OD dosing): Piroxicam, Etoricoxib →
เหมาะ chronic pain แต่ GI/CV
risk ต้องชั่งน้ำหนัก
ความปลอดภัยและข้อควรระวัง (Safety
& Precautions)
1. Gastrointestinal (GI)
- Risk สูง: Ketorolac, Indomethacin, Piroxicam
- Risk ต่ำ: Coxibs (Celecoxib, Etoricoxib, Parecoxib), Ibuprofen
- ป้องกัน: PPI, misoprostol, หรือเลือก COX-2
selective ในผู้มี GI risk สูง
2. Cardiovascular (CV)
- Coxibs
→ CV risk ↑ ตามขนาดและระยะเวลา
- Naproxen
→ CV risk ต่ำสุด เหมาะในผู้ป่วย CVD
3. Renal
- ทุกตัวเสี่ยง AKI ใน CKD, CHF,
cirrhosis โดยเฉพาะร่วมกับ ACEi/ARB + diuretic
(“triple whammy”)
4. Hepatic
- หลีกเลี่ยงใน advanced cirrhosis → เสี่ยง variceal
bleed, hepatorenal syndrome
5. Others
- Pregnancy:
หลีกเลี่ยง NSAIDs ใน 3rd
trimester
- Asthma
(AERD): หลีกเลี่ยง nonselective NSAIDs → เลือก celecoxib
ถ้าจำเป็น
การเลือกใช้ยาตาม Clinical Scenario
|
Clinical Scenario |
ยาแนะนำ |
เหตุผลหลัก |
|
ปวดทั่วไป, ความปลอดภัยสูง |
Ibuprofen, Naproxen |
GI/CV risk ต่ำ |
|
OA, RA, chronic pain |
Diclofenac, Etoricoxib,
Celecoxib, Piroxicam |
Anti-inflammatory ดี |
|
Acute severe pain, post-op |
Ketorolac (< 5 วัน), Parecoxib IV |
Analgesic potency สูง |
|
CV risk สูง |
Naproxen, Ibuprofen |
CV safety ↑ |
|
GI risk สูง |
Celecoxib, Etoricoxib + PPI |
GI safety ↑ |
|
CKD eGFR < 30 |
หลีกเลี่ยงทุกตัว |
เสี่ยง AKI |
|
สรุปสำหรับเวชปฏิบัติ
|
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น