Approach to illness and infection risk in travelers to Southern Africa

Approach to illness and infection risk in travelers to Southern Africa

🔹 บทนำ (Introduction)

ภูมิภาค Southern Africa ครอบคลุมประเทศ
Botswana, Eswatini, Lesotho, Namibia, St. Helena, South Africa, และ Zimbabwe
ภูมิประเทศมีตั้งแต่ทะเลทรายจนถึงที่ราบสูงและที่ราบอุดมสมบูรณ์ ซึ่งส่งผลต่อการกระจายของโรคติดเชื้อที่แตกต่างกัน

โรคติดเชื้อสำคัญในผู้ที่เดินทางจากภูมิภาคนี้แบ่งได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่

1.       โรคที่เกิดจากแมลงนำโรค (arthropod-borne diseases)

2.       โรคที่เกิดจากอาหารและน้ำ (foodborne & waterborne diseases)

3.       การติดเชื้อจากการสัมผัสหรือปัจจัยเฉพาะพื้นที่ (other infections & hazards)

---

🔹 1. โรคที่เกิดจากแมลงนำโรค (Arthropod-borne diseases)

▪ Malaria

• สาเหตุหลัก: Plasmodium falciparum
• ดื้อยา chloroquine แพร่หลาย
• ฤดูเสี่ยงสูง: พ.ย.–พ.ค./มิ.ย.
• พื้นที่เสี่ยงในแต่ละประเทศ:

ประเทศ	พื้นที่เสี่ยง	ช่วงเวลาเสี่ยง
Botswana	เหนือประเทศ (Chobe, Ngamiland, Okavango ฯลฯ)	พ.ย.–พ.ค./มิ.ย.
Eswatini	พื้นที่ lowveld (Big Bend, Mhlume, Simunye, Tshaneni)	ทั้งปี สูงสุด พ.ย.–พ.ค.
Lesotho	ไม่มีความเสี่ยง
Namibia	ภาคเหนือและตามแนวแม่น้ำ (Kunene, Okavango, Zambezi)	พ.ย.–มิ.ย.
St. Helena	ไม่มีความเสี่ยง
South Africa	พื้นที่ต่ำใน Limpopo, Mpumalanga (รวม Kruger Park), NE KwaZulu-Natal	ทั้งปี สูงสุด ต.ค.–พ.ค.
Zimbabwe	พื้นที่ต่ำกว่า 1200 ม. และหุบเขา Zambezi	พ.ย.–มิ.ย. (บางพื้นที่ตลอดปี)

🩺 การป้องกัน:
chemoprophylaxis (เช่น atovaquone-proguanil, doxycycline, mefloquine)
และมาตรการป้องกันยุงกัด

ไม่มี malaria ใน Lesotho และ St. Helena

---

▪ Yellow Fever

• ไม่ endemic ใน Southern Africa
• แต่ต้องแสดงหลักฐาน yellow fever vaccination หากเดินทางมาจากประเทศที่มีการระบาด

---

▪ Dengue / Chikungunya

• พบได้ในพื้นที่ที่มี Aedes mosquito โดยเฉพาะเขตเมือง
• อาการคล้ายไข้เดงกี่ (ไข้สูงเฉียบพลัน ปวดข้อรุนแรง)
• ยืนยันด้วย PCR หรือ serology

---

▪ African Trypanosomiasis (Sleeping Sickness)

• พบประปรายบริเวณตอนเหนือของภูมิภาค
• อาการ: ไข้ ต่อมน้ำเหลืองโต ง่วงซึม ภายหลังอาจมี meningoencephalitis
• สาเหตุ: Trypanosoma brucei rhodesiense (ตะวันออก/ใต้ของทวีป)
• พาหะ: Tsetse fly
• ยืนยันด้วยการตรวจ parasite ในเลือดหรือ CSF

---

▪ Rickettsioses

พบบ่อยใน South Africa และประเทศใกล้เคียง
โดยเฉพาะในนักท่องเที่ยวจาก GeoSentinel registry

ชนิด	สาเหตุ	พาหะ	ลักษณะ
Epidemic typhus	R. prowazekii	เหา (body louse)	ไข้สูง ผื่น ปวดศีรษะ พบในพื้นที่หนาวหรือค่ายผู้ลี้ภัย
Murine typhus	R. typhi	หมัดหนู/แมว	ไข้ ผื่น พบในเมือง
Tick typhus (Spotted fever group)	R. conorii, R. africae	เห็บ	มี eschar, ผื่น, ไข้

🩺 โรคกลุ่ม spotted fever rickettsiosis เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดในผู้เดินทางไป South Africa

---

🔹 2. โรคที่เกิดจากอาหารและน้ำ (Foodborne & Waterborne diseases)

โรค	ลักษณะทางคลินิก	หมายเหตุ
Traveler’s diarrhea	ถ่ายน้ำมากเฉียบพลัน ปวดท้อง คลื่นไส้	พบบ่อยที่สุดในนักท่องเที่ยว (ETEC เป็นเชื้อหลัก)
Cholera	ถ่ายน้ำมากรุนแรง อาจช็อก	มีการระบาดใหญ่ใน Zimbabwe (2018–2019) ดื้อ ciprofloxacin
Typhoid fever	ไข้สูง ปวดท้อง hepatosplenomegaly	Endemic ทั่วภูมิภาค แต่ความเสี่ยงต่ำกว่า South Asia
Hepatitis A / E	ดีซ่าน อ่อนเพลีย คลื่นไส้	Endemic ทั้งภูมิภาค
Schistosomiasis	ไข้ ผื่น eosinophilia หลังสัมผัสน้ำจืด	พบ S. haematobium และ S. mansoni กว้างขวางในแม่น้ำ/ทะเลสาบ
Echinococcosis (Hydatid disease)	cyst ที่ตับหรือปอด	ยังพบได้บ่อยในบางพื้นที่ชนบทของแอฟริกา

---

🔹 3. การติดเชื้ออื่น ๆ (Other Infections)

โรค	ลักษณะ / ความสำคัญ
HIV infection	ภูมิภาคนี้มีอัตรา HIV สูงที่สุดในโลก, ส่วนใหญ่ติดจากเพศสัมพันธ์แบบ heterosexual
STD อื่น ๆ	Gonorrhea, Syphilis, Chlamydia, HPV พบบ่อย โดยเฉพาะในกลุ่ม sex workers
Hepatitis B & C	HBV endemic ทั้งภูมิภาค, HCV prevalence สูงในบางพื้นที่
Plague (Yersinia pestis)	พบประปราย โดยแอฟริกาใต้และมาดากัสการ์เป็นแหล่งสำคัญ
Rabies	พบได้ทั่วภูมิภาค โดยมีสุนัขเป็น reservoir หลัก → ควรให้ post-exposure prophylaxis ทุกกรณีที่สัมผัสเสี่ยง
Tuberculosis	อุบัติการณ์สูง โดยเฉพาะในผู้ติดเชื้อ HIV
African tick bite fever	พบในผู้ที่ทำกิจกรรม outdoor / safari

---

🔹 4. อันตรายอื่น ๆ (Other Hazards)

ภัย	รายละเอียด
งูกัด (Snake bite)	พบงูพิษหลายชนิด เช่น puff adder (Bitis arietans), spitting cobra (Naja mossambica) และ saw-scaled viper (Echis spp.) → ต้องให้ antivenom เฉพาะชนิด
สัตว์ป่า	เสี่ยงต่อ rabies และ anthrax จากสัตว์เลี้ยงหรือสัตว์ป่า
น้ำและแม่น้ำจืด	เสี่ยง Schistosomiasis โดยเฉพาะใน Zimbabwe, Zambia, Botswana

 

🔹 5. สรุปแนวทางปฏิบัติสำหรับแพทย์ 1.       ประเมินความเสี่ยงการติดเชื้อจากพื้นที่ที่ไปเยือนและฤดูกาล o   มี malaria risk เฉพาะพื้นที่ตอนเหนือและที่ต่ำ o   ไม่มี yellow fever แต่ต้องตรวจใบรับรองวัคซีน 2.       ตรวจทางห้องปฏิบัติการเบื้องต้น: CBC, LFT, blood smear (กรณีมีไข้และเสี่ยง malaria), stool O&P 3.       ระวังโรคกลุ่ม Rickettsia และ Schistosoma ซึ่งพบได้บ่อยในนักท่องเที่ยว 4.       โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์และ HIV ต้องเน้น counseling และ screening 5.       ให้วัคซีนก่อนเดินทาง: Hepatitis A, Typhoid, Rabies (หากอยู่ระยะยาว), และ Malaria prophylaxis ตามพื้นที่เสี่ยง 6.       Post-travel screening: หากมีไข้, ผื่น, eosinophilia, หรือ eosinophilia ร่วมอาการ GI — พิจารณา schistosomiasis หรือ strongyloidiasis