Approach to illness associated with travel ASIA
East Asia (จีน
ญี่ปุ่น เกาหลีเหนือ เกาหลีใต้ มองโกเลีย และไต้หวัน)
🔹 บทนำ (Introduction)
การประเมินผู้ป่วยที่มีอาการป่วยหลังเดินทางกลับจากต่างประเทศ
โดยเฉพาะเอเชียตะวันออก (East Asia) ต้องคำนึงถึง
- อาการทางคลินิก
- ประเทศที่เดินทางไป
- การได้รับวัคซีนหรือ prophylaxis (เช่น malaria)
- ประเภทและช่วงเวลาของการสัมผัสเชื้อ
- ช่วงฟักตัวของโรคที่เป็นไปได้
ประเทศใน East Asia ได้แก่ จีน ญี่ปุ่น เกาหลีเหนือ เกาหลีใต้ มองโกเลีย และไต้หวัน
โดยในบางประเทศ เช่น ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ และไต้หวัน
ความเสี่ยงทางสุขภาพใกล้เคียงกับยุโรปหรืออเมริกาเหนือ
🔹 โรคที่พบบ่อยหลังกลับจาก
East Asia
- Diarrhea
/ intestinal infection
- Enteric
fever (typhoid, paratyphoid)
- Arboviral
infection: Dengue, Chikungunya, Zika
- Tuberculosis
(TB)
- โรคที่พบน้อยกว่า: Malaria, Cutaneous
leishmaniasis
🔹 การประเมินเบื้องต้น
(Initial Evaluation)
1. ประวัติสำคัญ
- อาการและเวลาเริ่มป่วย → ใช้ช่วยคำนวณช่วงฟักตัว
- สถานที่และลักษณะการเดินทาง → เขต endemic,
เขตมี outbreak, เขต malaria
- พฤติกรรมเสี่ยง เช่น กินน้ำ/อาหารไม่สะอาด,
สัมผัสสัตว์, ยุงกัด, เพศสัมพันธ์
- ประวัติสุขภาพเดิม → วัคซีน,
โรคประจำตัว, การใช้ยา/เคมีป้องกันมาลาเรีย
2. การตรวจร่างกาย
ควรค้นหา:
- สัญญาณอันตราย เช่น hypotension, dyspnea, confusion,
bleeding
- ตรวจผิวหนัง, ตา, ต่อมน้ำเหลือง,
ตับ ม้าม, ระบบประสาท
3. การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
- CBC,
LFT, Blood culture
- Malaria
test (RDT หรือ smear) หากมีประวัติอยู่ในพื้นที่
endemic
- ตรวจเพิ่มเติมตามกลุ่มอาการ (เช่น stool exam, serology, PCR)
🔹 การจำแนกตามกลุ่มอาการหลัก
1. Systemic Febrile Illness
🕒 Incubation ≤10
วัน
สาเหตุที่พบบ่อย:
- Dengue,
Chikungunya, Zika
- Leptospirosis
- Scrub
typhus / Murine typhus / Rickettsiosis
- Enteric
fever
- Severe
fever with thrombocytopenia syndrome (SFTS)
- Coronavirus
infections (SARS-CoV, SARS-CoV-2)
🕒 Incubation >10 วัน
- Malaria
(P. vivax re-emergence in Korea DMZ)
- Tuberculosis
- Q
fever, Histoplasmosis
- Acute
HIV infection
- Talaromyces
(Penicillium) marneffei (rare)
2. Gastrointestinal Symptoms
- Enteric
fever → ไข้ + ปวดท้อง + “rose spots”
- Liver
abscess → Pyogenic
/ Amebic / Klebsiella invasive syndrome
- Fluke
infections:
- Schistosoma
japonicum (rural China)
- Clonorchis
sinensis (China, Korea, Vietnam, Taiwan)
- Fasciola
/ Fasciolopsis (rare)
- Echinococcus
multilocularis (western China, Mongolia)
- Traveler’s
diarrhea / ETEC, Giardia, Campylobacter, Shigella,
Salmonella, Vibrio parahaemolyticus
- Strongyloides
— may have eosinophilia
3. Jaundice
- Severe
dengue
- Acute
viral hepatitis (A, E > B, C, D)
- Leptospirosis
- Severe
malaria
- Liver
flukes (Clonorchis, Fasciola)
4. Dermatologic Manifestations
- Systemic
rash:
- Dengue,
Chikungunya, Zika
- Scrub
typhus / Murine typhus
- Measles
- Acute
HIV
- Enteric
fever (rose spots)
- Meningococcemia
(purpura)
- Localized
skin lesions:
- Cutaneous
leishmaniasis
- Cutaneous
larva migrans
- Myiasis
/ Tungiasis
- Anthrax
(eschar with black center)
- Strongyloides
(larva currens)
- Environmental:
Snake bite, marine stings
5. Respiratory Symptoms
ไม่พบ Eosinophilia
- Influenza
/ Avian influenza
- SARS-CoV
/ SARS-CoV-2
- Tuberculosis
- Legionella
pneumonia
- Leptospirosis
(pulmonary hemorrhage)
- Hantavirus
(HFRS – Korea, China, Japan)
- Psittacosis
(จากนก)
- Melioidosis
(พบได้น้อย, ในจีนตอนใต้/ใกล้ SEA)
พบ Eosinophilia
- Loeffler
syndrome (Ascaris, hookworm, Strongyloides)
- Strongyloidiasis
(larval migration)
- Paragonimiasis
(lung fluke จากปูดิบ/กุ้งน้ำจืด)
6. Neurologic Symptoms
- Japanese
encephalitis
- Meningococcal
meningitis
- Eosinophilic
meningitis (Angiostrongylus cantonensis)
- Cysticercosis
- Cerebral
malaria
- Rabies
- Guillain-Barré
syndrome (หลัง C. jejuni หรือ Zika)
- High-altitude
illness (ในจีนตอนตะวันตก/มองโกเลีย)
🔹 การแปลผลตาม
“ช่วงฟักตัว” และ “ลักษณะการสัมผัส”
|
ปัจจัยสัมผัส |
โรคที่ควรนึกถึง |
|
ยุงกัด |
Dengue, Chikungunya, Zika,
Malaria |
|
เห็บกัด |
SFTS, Rickettsia |
|
สัมผัสน้ำสกปรก |
Leptospirosis, Schistosomiasis |
|
กินปลาดิบ / ปูดิบ |
Clonorchis, Paragonimus |
|
นมดิบ / ปศุสัตว์ |
Brucellosis, Q fever |
|
สัมผัสสัตว์ |
Rabies, Anthrax, Psittacosis |
|
เพศสัมพันธ์ |
HIV, Syphilis, Hepatitis, Zika |
|
เดินทางที่สูง |
Acute mountain sickness |
🔹 การตรวจเพิ่มเติมที่ควรพิจารณา
- CBC
+ diff: leukopenia (dengue, rickettsia), eosinophilia (parasite)
- LFT:
hepatitis, leptospirosis, dengue
- Blood
culture: enteric fever, Salmonella
- Stool
PCR/microscopy: protozoa, helminths
- Serology/PCR:
dengue, leptospira, rickettsia, hepatitis, HIV, JE
- Chest
X-ray: TB, pneumonia, HAPE
- Lumbar
puncture: meningitis, encephalitis
🔹 สรุปแนวทางเชิงระบบ
|
กลุ่มอาการหลัก |
โรคสำคัญ |
การตรวจวินิจฉัยหลัก |
|
ไข้ล้วน |
Dengue, SFTS, Enteric fever |
CBC, LFT, blood culture, dengue PCR |
|
ไข้ + ปวดท้อง |
Enteric fever, Amebic liver abscess |
LFT, ultrasound, serology |
|
ไข้ + ตัวเหลือง |
Hepatitis A/E, Leptospirosis, Severe dengue |
LFT, serology |
|
ไข้ + ผื่น |
Dengue, Typhus, Measles, HIV |
CBC, serology |
|
ไข้ + ไอ |
Influenza, SARS-CoV-2, TB, Legionella |
CXR, PCR |
|
ไข้ + อาการทางสมอง |
JE, Meningitis, Rabies, Cerebral malaria |
LP, serology, smear |
South Asia (อัฟกานิสถาน
บังกลาเทศ ภูฏาน อินเดีย มัลดีฟส์ เนปาล ปากีสถาน และศรีลังกา)
🔹 1. บทนำ (Introduction)
ผู้ป่วยที่กลับจาก South Asia มักมีอาการจากการติดเชื้อเฉพาะถิ่นของภูมิภาคนี้ เช่น
- Diarrhea
/ Intestinal infection
- Enteric
(typhoid/paratyphoid) fever
- Dengue
/ Arboviral infections
- Tuberculosis
และในบางรายอาจพบ Malaria, Leishmaniasis, หรือ Melioidosis
จุดเน้นของการประเมิน:
1.
ค้นหาโรคที่ รักษาได้ /
ติดต่อได้ / อันตรายสูง
2.
พิจารณาจาก
o ภูมิศาสตร์การเดินทาง
o ระยะเวลาตั้งแต่สัมผัสเชื้อ (incubation period)
o การฉีดวัคซีนหรือ prophylaxis
o ลักษณะการสัมผัส (อาหาร น้ำ สัตว์ แมลง เพศสัมพันธ์)
🔹 2. การประเมินเบื้องต้น
(Initial Evaluation)
A. การซักประวัติ
1.
อาการและเวลาที่เริ่ม → ใช้ระบุช่วงฟักตัวของโรค
2.
ประเทศ/เมืองที่เดินทางและที่พัก → ระบุพื้นที่เสี่ยง malaria หรือ outbreak
3.
กิจกรรม/การสัมผัส → น้ำสกปรก อาหารดิบ ยุง เห็บ สัตว์ เพศสัมพันธ์
4.
สุขภาพเดิมและวัคซีน → รวมถึงชนิดยาและ adherence ของ malaria
prophylaxis
B. การตรวจร่างกาย
- สัญญาณเตือนรุนแรง: ช็อก หายใจลำบาก เลือดออก ซึม/คอแข็ง
- ตรวจเพิ่มเติม: ผื่น, ต่อมน้ำเหลือง,
ตับม้ามโต, conjunctiva, lesion ผิวหนัง/อวัยวะเพศ
C. การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
|
การตรวจ |
เป้าหมาย |
|
CBC + diff |
ตรวจ WBC,
platelet, eosinophilia |
|
LFT |
ดู hepatitis
/ leptospirosis / dengue |
|
Blood culture |
Enteric fever |
|
Malaria smear / RDT |
ผู้ที่ไปเขต malaria
ทุกคน |
|
Stool exam / PCR |
ผู้มีท้องเสีย |
|
เพิ่มเติมตามอาการ |
Serology (Dengue, Rickettsia,
Leptospira, Typhus ฯลฯ) |
หมายเหตุ: smear malaria ครั้งแรกลบไม่ได้ตัดออก → ควรตรวจซ้ำภายใน 24–72 ชม.
🔹 3. Malaria Evaluation
- พบได้ใน ทุกประเทศยกเว้น Maldives และ
Sri Lanka
- อาการ: ไข้ หนาวสั่น ปวดเมื่อย คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ซีด
- แม้ตรวจตอนไม่มีไข้ก็ควรตรวจหาเชื้อ
- P.
falciparum ฟักตัว 1–3 เดือน
(แต่พบได้ถึง 6 เดือน)
- P.
vivax/ovale อาจกลับมา relaps หลังหลายเดือนหรือปี
การวินิจฉัย: smear
peripheral blood หรือ rapid antigen test
🔹 4. การจำแนกตามกลุ่มอาการ
(Presenting Syndromes)
4.1 Systemic Febrile Illness
▪
Incubation ≤10 วัน
|
สาเหตุ |
ลักษณะเด่น |
|
Dengue / Chikungunya / Zika |
ไข้ ปวดกล้าม ผื่น |
|
Leptospirosis |
ไข้ ปวดน่อง ตาแดง
อาจเหลือง |
|
Rickettsial infections (Scrub,
Murine) |
ไข้ ผื่น Eschar |
|
Enteric fever |
ไข้สูง ปวดท้อง “rose
spots” relative bradycardia |
|
Malaria (rare <10 d) |
ไข้สลับ หนาวสั่น |
▪
Incubation >10 วัน
|
สาเหตุ |
ลักษณะเด่น |
|
Malaria (vivax/ovale) |
ไข้กลับซ้ำได้ |
|
Enteric fever |
อาจช้า 2–4 สัปดาห์ |
|
Tuberculosis / Histoplasmosis |
ไข้เรื้อรัง
น้ำหนักลด |
|
Acute HIV |
ไข้ ผื่น general
rash |
|
Q fever |
ไข้ ปวดหัว ไอแห้ง
อาจมี hepatitis/endocarditis |
|
Visceral leishmaniasis |
ไข้ น้ำหนักลด
ม้ามโต |
|
Brucellosis |
ไข้ เหงื่อกลางคืน
ปวดข้อ จากนมดิบ/สัตว์ฟาร์ม |
4.2 Gastrointestinal Symptoms
▪ ไข้ + ปวดท้อง
- Enteric
fever – ไข้เรื้อรัง ปวดท้อง Hepatosplenomegaly
- Amebic
/ Pyogenic liver abscess – ปวด RUQ, มีไข้, อาจพบ dysentery ก่อนหน้า
- Echinococcus
/ Fasciola – ปวด RUQ + eosinophilia
- Klebsiella
invasive liver abscess – พบใน South & East
Asia
▪ ท้องเสีย
|
สาเหตุ |
ลักษณะอาการ |
|
Campylobacter / Shigella /
Nontyphoidal Salmonella |
ไข้ + diarrhea
อาจมีเลือด |
|
Cyclospora / Cryptosporidium |
ท้องเสียเรื้อรัง
น้ำหนักลด |
|
Entamoeba histolytica |
bloody diarrhea ± liver abscess |
|
Strongyloides |
intermittent diarrhea,
eosinophilia |
|
Traveler’s diarrhea (ETEC) |
watery, self-limited |
|
Giardia |
เรื้อรัง
ไม่ค่อยมีไข้ |
|
Cholera (rare) |
น้ำออกมาก → shock |
4.3 Jaundice
|
สาเหตุ |
ลักษณะ |
|
Severe malaria |
hemolysis + hepatic dysfunction |
|
Severe dengue |
plasma leak, shock,
thrombocytopenia |
|
Hepatitis A / E |
fecal-oral, self-limited |
|
Hepatitis B / C / D |
chronic / transfusion / sexual |
|
Leptospirosis (Weil’s) |
ไข้ ปวดน่อง ตาแดง
เหลือง |
|
Liver fluke |
eosinophilia, RUQ pain |
4.4 Dermatologic Manifestations
▪ ผื่นหรือผิวหนังเฉพาะที่
- Cutaneous
leishmaniasis (แผลเรื้อรัง)
- Cutaneous
larva migrans
- Myiasis
/ Tungiasis / Chigger bites
- Anthrax
(black eschar)
- Snake
/ Marine envenomation
▪ ผื่นแบบ systemic
|
โรค |
ลักษณะ |
|
Dengue |
ผื่น maculopapular,
ปวดกระดูก |
|
Chikungunya |
ไข้ + ปวดข้อรุนแรง
+ ผื่น |
|
Zika |
ไข้ต่ำ + ผื่น +
ตาแดง |
|
Enteric fever |
Rose spots |
|
Rickettsial (Scrub/Murine) |
ไข้ + eschar
หรือผื่น |
|
Measles |
ไข้ + cough/coryza/conjunctivitis |
|
Acute HIV |
ผื่น + sore
throat + lymphadenopathy |
|
Meningococcemia |
ไข้ + purpura |
|
Strongyloides (larva currens) |
serpiginous rash |
4.5 Respiratory Symptoms
▪ ไม่มี eosinophilia
|
สาเหตุ |
ลักษณะ |
|
Influenza / Avian flu / COVID |
ไข้ ไอ ปวดเมื่อย |
|
Tuberculosis |
ไอเรื้อรัง
น้ำหนักลด |
|
Legionella |
ไข้ + ท้องเสีย + hyponatremia |
|
Leptospirosis |
ไข้ + pulmonary
hemorrhage |
|
Histoplasmosis |
ไข้ + ไอแห้ง +
เจ็บหน้าอก |
|
Hantavirus (HFRS) |
ไตวาย / ปอดรั่ว |
|
Melioidosis |
ปอดอักเสบ +
ฝีผิวหนัง |
▪ มี eosinophilia
- Loeffler
syndrome (Ascaris, hookworm, Strongyloides)
- Tropical
pulmonary eosinophilia (filaria)
4.6 Neurologic Symptoms
|
โรค |
ลักษณะเด่น |
|
Cerebral malaria |
ซึม ชัก หมดสติ |
|
Meningococcal meningitis |
ไข้ + คอแข็ง + purpura |
|
Eosinophilic meningitis
(Angiostrongylus) |
กินหอยดิบ,
eosinophilic CSF |
|
Cysticercosis |
ชัก, MRI พบ cyst |
|
Guillain-Barré syndrome |
อ่อนแรงสมมาตร หลัง Campylobacter
หรือ Zika |
|
Japanese encephalitis |
encephalitis หลังยุงกัด |
|
Rabies |
กลัวน้ำ,
spasms, ประวัติสุนัขกัด |
|
Polio (ยังพบใน Pakistan,
Afghanistan) |
อ่อนแรง proximal
มากกว่า distal |
|
Nipah virus encephalitis |
พบในอินเดีย /
ฟิลิปปินส์ / มาเลเซีย |
|
High-altitude illness |
AMS, HACE (ใน Nepal,
North India, Pakistan) |
🔹 5. การพิจารณาตามลักษณะการสัมผัส
(Exposure History)
|
ประเภทการสัมผัส |
โรคที่ควรนึกถึง |
|
ยุงกัด |
Malaria, Dengue, Chikungunya,
Zika, JE, Filariasis |
|
เห็บ / ไร / หมัด
/ เหา |
Scrub typhus, Murine typhus,
CCHF, Kyasanur forest disease, Plague |
|
อาหาร / น้ำสกปรก |
Enteric fever, Traveler’s
diarrhea, Hepatitis A/E, Giardia, Amebiasis |
|
นมไม่พาสเจอร์ไรซ์
/ ปศุสัตว์ |
Brucellosis, Q fever, Listeriosis |
|
สัตว์กัด /
สัมผัสสัตว์ |
Rabies, Anthrax, Psittacosis,
Plague |
|
เพศสัมพันธ์ |
HIV, Syphilis, Hepatitis B/C,
Zika, Gonorrhea, HSV |
|
ปีนเขา / ที่สูง |
AMS, HAPE, HACE |
🔹 6. การสรุปแนวทางทางคลินิก
(Clinical Priorities)
|
ขั้นตอน |
จุดเน้น |
|
1️⃣ ซักประวัติอย่างละเอียด |
เน้นเวลาเริ่มป่วย +
ประเทศ + ลักษณะสัมผัส |
|
2️⃣ ตรวจหา malaria
ทันที |
ทุกคนที่เคยอยู่เขต endemic |
|
3️⃣ คัดกรองโรค treatable/transmissible |
Enteric fever, Leptospirosis,
Rickettsia, Typhus |
|
4️⃣ ตรวจ CBC/LFT/Blood
culture |
เพื่อจำแนก dengue,
typhoid, leptospirosis |
|
5️⃣ พิจารณา isolation
หากสงสัยโรคติดต่อรุนแรง |
เช่น VHF,
meningococcemia |
|
6️⃣ ส่งตรวจเฉพาะทางตามอาการเด่น |
stool, serology, PCR, imaging |
|
7️⃣ ให้ supportive
care + ปรับ dehydration + ตรวจติดตาม |
🔹 7. สรุปสั้นสำหรับการจำแนกเบื้องต้น
|
กลุ่มอาการ |
โรคหลัก |
ตรวจที่ควรส่ง |
|
ไข้เฉียบพลัน |
Dengue, Typhoid, Leptospirosis |
CBC, LFT, blood culture |
|
ไข้ + ท้องเสีย |
Typhoid, Amebiasis, Giardia |
Stool exam, culture |
|
ไข้ + เหลือง |
Hepatitis A/E, Leptospirosis, Severe dengue |
LFT, serology |
|
ไข้ + ผื่น |
Dengue, Rickettsia, Typhus |
CBC, LFT, serology |
|
ไข้ + ไอ |
Influenza, TB, Leptospira, Melioidosis |
CXR, sputum, PCR |
|
ไข้ + ชัก/ซึม |
Cerebral malaria, JE, Meningococcal |
Smear, CSF, JE IgM |
Southeast Asia
🔹 บทนำ (Introduction)
การประเมินผู้ป่วยที่มีอาการหลังเดินทางกลับจาก Southeast
Asia (เอเชียตะวันออกเฉียงใต้) ต้องพิจารณาเชื้อโรคตาม
- อาการทางคลินิก
- ประเทศและภูมิศาสตร์การเดินทาง
- วัคซีนและการป้องกัน malaria ที่ได้รับ
- ลักษณะการสัมผัสเชื้อ
- ช่วงฟักตัวของโรค (incubation period)
ข้อมูลโรคเฉพาะพื้นที่สามารถดูได้จาก
- CDC
– Travelers’ Health (Health Information for International Travel)
- WHO
– Disease outbreak updates
ประเทศในภูมิภาคนี้ได้แก่ Brunei,
Cambodia, Indonesia, Laos, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thailand,
Timor-Leste, และ Vietnam
พื้นที่มีภูมิอากาศร้อนชื้น (tropical) พบโรคจากแมลงและอาหารน้ำปนเปื้อนมาก
โดยเฉพาะนอกเมืองใหญ่ เช่น กรุงเทพฯ หรือสิงคโปร์ที่มีความเสี่ยงต่ำกว่า
🔹 ลักษณะโรคจากข้อมูลเฝ้าระวัง
(Surveillance Data)
จากข้อมูล GeoSentinel (CDC + ISTM)
พบว่าโรคในนักท่องเที่ยวที่กลับจากภูมิภาคนี้แบ่งได้ดังนี้
|
กลุ่มอาการ |
สัดส่วน |
ตัวอย่างโรคที่พบบ่อย |
|
Gastrointestinal |
34% |
Campylobacter, Giardia,
Salmonella |
|
Febrile illness |
23% |
Dengue, Malaria (P. falciparum,
P. vivax), Chikungunya |
|
Dermatologic |
20% |
Animal bite (rabies risk),
Cutaneous larva migrans, Scabies |
|
Respiratory |
11% |
Influenza, TB, Melioidosis |
🔹 การประเมินเบื้องต้น
(Initial Evaluation)
1. การซักประวัติ (History)
- อาการและวันเริ่มป่วย → ช่วยคำนวณช่วงฟักตัว
- ภูมิประเทศและประเภทที่พัก → เขต malaria,
outbreak (เช่น viral hemorrhagic fever)
- กิจกรรมเสี่ยง → กินอาหารดิบ
น้ำไม่สะอาด, ยุงกัด, สัตว์กัด,
ว่ายน้ำ, เพศสัมพันธ์
- สุขภาพเดิมและวัคซีน → รวมถึง malaria
prophylaxis (ชนิดยา, adherence)
2. การตรวจร่างกาย (Physical exam)
ควรค้นหาสัญญาณรุนแรง เช่น
- ช็อก, หายใจลำบาก, จุดเลือดออก,
ซึม, คอแข็ง
ตรวจเพิ่มเติม: ผื่น, ต่อมน้ำเหลือง, ตับม้ามโต, conjunctiva, lesion ผิวหนัง, ระบบประสาท
3. การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
|
การตรวจ |
เป้าหมาย |
|
CBC + diff |
ตรวจ WBC,
platelet, eosinophilia |
|
LFT |
ตรวจ hepatitis,
dengue, leptospirosis |
|
Blood culture |
ค้นหา enteric
fever |
|
Malaria smear / RDT |
ผู้ที่ไปเขต malaria
ทุกคน |
|
ตรวจเพิ่มเติม |
Stool exam, Serology, PCR ตามอาการ |
ถ้า smear ครั้งแรกเป็นลบ
แต่สงสัย malaria → ควรตรวจซ้ำภายใน 24–72 ชม.
🔹 การวินิจฉัยโรคมาลาเรีย
(Evaluate for Malaria)
- พบใน ทุกประเทศยกเว้น Singapore
- การได้รับ prophylaxis ไม่ป้องกันได้ 100%
โดยเฉพาะ P. vivax / P. ovale ที่อาจ
relapse ได้
- P.
falciparum ฟักตัว 7–30 วัน
- P.
vivax / knowlesi ฟักตัวได้ถึง 1–2 ปี
- ลักษณะทางคลินิก: ไข้, หนาวสั่น, ปวดเมื่อย, อาเจียน, ซีด
- แม้ไม่มีไข้ขณะตรวจ ก็ต้อง ตรวจ malaria หากเคยอยู่ในพื้นที่เสี่ยง
การวินิจฉัย: Rapid antigen test หรือ Peripheral smear (species identification + parasitemia)
🔹 การจำแนกตามกลุ่มอาการ
(Major Syndromes)
1. Systemic Febrile Illness
▪
Incubation ≤10 วัน
|
โรค |
ลักษณะเด่น |
|
Dengue |
ไข้สูง ปวดเมื่อย
ผื่น thrombocytopenia |
|
Chikungunya / Zika |
ไข้ + ปวดข้อ + ผื่น
/ ตาแดง |
|
Leptospirosis |
ไข้ ปวดน่อง ตาแดง ±
เหลือง |
|
Rickettsial infection / Typhus |
ไข้ ผื่น ±
eschar |
|
Melioidosis |
ปอดอักเสบ
ฝีหลายแห่ง |
|
Coronavirus (SARS, MERS,
COVID) |
ไข้ ไอ หอบ |
|
Enteric fever |
ไข้สูง ปวดท้อง “rose
spots”, relative bradycardia |
|
SFTS (พบในจีน
ญี่ปุ่น เกาหลี) |
ไข้ เม็ดเลือดต่ำ
เลือดออก ม้ามโต |
|
Malaria (rare <10 d) |
ไข้สลับ หนาวสั่น |
▪
Incubation >10 วัน
|
โรค |
ลักษณะเด่น |
|
Malaria (vivax, knowlesi) |
ไข้กลับซ้ำ |
|
Enteric fever |
ไข้เรื้อรัง ปวดท้อง |
|
Acute HIV |
ไข้ ผื่น general
rash |
|
Tuberculosis |
ไอเรื้อรัง
น้ำหนักลด |
|
Penicillium marneffei |
พบในผู้ป่วย HIV
มีตับม้ามโต ผื่น papular |
|
Sarcocystosis (Malaysia) |
ไข้ ปวดกล้ามเนื้อ Eosinophilia
↑ |
2. Gastrointestinal Symptoms
▪ ไข้ + ปวดท้อง
- Enteric
fever
- Liver
abscess (Amebic / Pyogenic / Klebsiella)
- Fluke
infections: Schistosoma (Philippines, Sulawesi), Fasciola (น้ำพืชดิบ), Clonorchis / Opisthorchis (ไทย
เวียดนาม ลาว)
- Fasciolopsis
(giant intestinal fluke) — อาหารพืชน้ำปนเปื้อน
▪ ไข้ + ท้องเสีย
|
เชื้อ |
ลักษณะ |
|
Campylobacter |
ไข้
นำมาก่อนท้องเสีย อุจจาระมีเลือด |
|
Shigella |
ไข้ ปวดท้อง
อุจจาระเป็นมูกเลือด |
|
Nontyphoidal Salmonella |
ไข้ ปวดท้อง อาเจียน |
|
Vibrio parahaemolyticus |
จากอาหารทะเล /
แผลน้ำทะเล |
|
Cyclospora, Cryptosporidium |
ท้องเสียเรื้อรัง |
|
Entamoeba histolytica |
Bloody diarrhea ± liver abscess |
|
Strongyloides |
Eosinophilia, intermittent
diarrhea |
|
Giardia |
ท้องเสียเรื้อรัง
น้ำหนักลด |
|
Cholera |
ถ่ายน้ำมาก → dehydration,
shock |
3. Jaundice
|
โรค |
ลักษณะ |
|
Severe malaria |
Hemolysis + hepatic dysfunction |
|
Severe dengue |
Plasma leak + thrombocytopenia |
|
Hepatitis A / E |
Fecal-oral, incubation 15–60 วัน |
|
Hepatitis B / C / D |
Blood-borne, chronic |
|
Leptospirosis (Weil’s disease) |
ไข้ ตาแดง ตัวเหลือง |
|
Liver fluke |
Eosinophilia, RUQ pain |
4. Dermatologic Manifestations
- Localized:
Cutaneous larva migrans, Leishmaniasis, Myiasis, Tungiasis, Snakebite,
Marine sting
- Systemic
rash:
- Dengue
(maculopapular)
- Chikungunya
/ Zika (rash + arthralgia)
- Enteric
fever (“rose spots”)
- Rickettsial
(eschar ± rash)
- Measles
(fever + cough/coryza/conjunctivitis)
- Acute
HIV (rash + sore throat)
- Meningococcemia
(purpura)
- Strongyloides
(larva currens)
5. Respiratory Symptoms
▪ ไม่มี Eosinophilia
|
โรค |
ลักษณะ |
|
Influenza (seasonal / avian) |
ไข้ ไอ เจ็บคอ |
|
COVID / SARS / MERS |
Respiratory viral syndrome |
|
Tuberculosis |
ไอเรื้อรัง
น้ำหนักลด |
|
Legionella |
ไข้ + ท้องเสีย + hyponatremia |
|
Leptospirosis |
ปอดเลือดออก |
|
Hantavirus |
ไตวาย ปอดรั่ว |
|
Psittacosis |
ไข้ ไอแห้ง
ประวัตินก |
|
Melioidosis |
Pneumonia + ฝีใต้ผิวหนัง |
|
Plague (rare) |
ไข้สูง ไอมีเลือด |
|
High altitude illness |
AMS / HAPE (ในอินโดนีเซีย
มาเลเซีย) |
▪ มี Eosinophilia
|
โรค |
ลักษณะ |
|
Loeffler syndrome |
ไข้ ไอ Eosinophilia
↑ |
|
Strongyloides |
Larval migration |
|
Tropical pulmonary
eosinophilia |
ไอเรื้อรังตอนกลางคืน
(filaria) |
|
Paragonimiasis |
ไอเป็นเลือดจาก lung
fluke (ปู/กุ้งน้ำจืดดิบ) |
6. Neurologic Symptoms
|
โรค |
ลักษณะ |
|
Japanese encephalitis |
ไข้ + ซึม + ชัก,
ตรวจ JE IgM ใน CSF |
|
Eosinophilic meningitis
(Angiostrongylus) |
ปวดหัว คอแข็ง Eosinophilic
CSF |
|
Guillain-Barré syndrome |
หลัง Campylobacter
หรือ Zika |
|
Cerebral malaria |
ชัก ซึม หมดสติ |
|
Scrub typhus |
ไข้ + ผื่น + eschar |
|
Rabies |
ประวัติสัตว์กัด
กลัวน้ำ กล้ามเนื้อเกร็ง |
|
Marine toxin poisoning |
หลังทานปลาทะเลพิษ (ciguatera/shellfish) |
🔹 การประเมินตามลักษณะการสัมผัส
(Exposure History)
|
การสัมผัส |
โรคที่เกี่ยวข้อง |
|
ยุงกัด |
Malaria, Dengue, Chikungunya,
Zika, Filariasis |
|
ไร / เห็บ / หมัด
/ เหา |
Scrub typhus, Rickettsia, Plague |
|
อาหารน้ำปนเปื้อน |
Traveler’s diarrhea, Typhoid,
Giardia, Hepatitis A/E |
|
นมดิบ / ปศุสัตว์ |
Brucellosis, Q fever |
|
สัตว์กัด /
สัมผัสสัตว์ |
Rabies, Anthrax, Psittacosis,
Hantavirus |
|
เพศสัมพันธ์ |
HIV, Syphilis, HBV, HCV, Zika |
|
ปีนเขา / ที่สูง |
AMS, HACE |
🔹 การจัดลำดับความสำคัญในเวชปฏิบัติ
(Clinical Priorities)
1.
คัดกรองโรครักษาได้/ติดต่อได้/รุนแรง
o Malaria,
Typhoid, Dengue, Leptospirosis, Rickettsial
2.
ตรวจ Malaria ทันที สำหรับทุกผู้ป่วยที่เคยอยู่ใน endemic
area
3.
ประเมิน vital signs และ organ failure
4.
CBC + LFT + Blood culture เป็น
baseline
5.
Isolation หากสงสัยโรคติดต่อรุนแรง
(เช่น VHF, meningococcemia)
6.
ส่งตรวจเฉพาะทาง ตามอาการ: Stool, Serology, PCR, Imaging
🔹 สรุปแนวทางย่อสำหรับใช้ในห้องฉุกเฉิน
|
กลุ่มอาการ |
โรคหลักที่ควรนึกถึง |
ตรวจที่แนะนำ |
|
ไข้เฉียบพลัน |
Dengue, Typhoid, Leptospirosis |
CBC, LFT, Blood culture |
|
ไข้ + ท้องเสีย |
Typhoid, Amebiasis, Giardia |
Stool exam, Culture |
|
ไข้ + เหลือง |
Hepatitis A/E, Lepto, Severe dengue |
LFT, Serology |
|
ไข้ + ผื่น |
Dengue, Rickettsia, Typhus |
CBC, LFT, Serology |
|
ไข้ + ไอ |
Influenza, TB, Melioidosis |
CXR, PCR |
|
ไข้ + ซึม |
Cerebral malaria, JE |
Smear, CSF |
|
ไข้ + Eosinophilia |
Strongyloides, Paragonimus |
Stool/Serology |
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น