Approach to illness associated with travel to Central Africa

Approach to illness associated with travel to Central Africa

🔹 บทนำ (Introduction)

การประเมินผู้ป่วยที่ป่วยหลังเดินทางจาก Central Africa ควรมุ่งเน้นที่โรคติดเชื้อที่เป็นไปได้ โดยอาศัย

• อาการทางคลินิก
• ภูมิศาสตร์ที่เดินทางไป
• ประวัติการได้รับวัคซีนและ malaria chemoprophylaxis
• ลักษณะกิจกรรมที่อาจสัมผัสโรค
• และระยะฟักตัว (incubation period)

ข้อมูลโรคระบาดอัปเดตสามารถติดตามได้จาก

• CDC – Health Information for International Travel
• WHO – Disease Outbreak News

---

🔹 ภูมิศาสตร์ (Geography)

ประเทศใน Central Africa ได้แก่
Angola, Cameroon, Central African Republic, Chad, Congo, Equatorial Guinea, Gabon, South Sudan, Sudan, Democratic Republic of Congo (DRC), และ Zambia

ภูมิประเทศมีทั้งป่าฝนเขตร้อน ทะเลทราย และพื้นที่ป่าโปร่ง ซึ่งเป็นแหล่งโรคหลายชนิด เช่น malaria, Ebola, และ African trypanosomiasis

---

🔹 การประเมินเบื้องต้น (Initial Evaluation)

1. จุดเน้น

เน้นค้นหาโรคที่

• รักษาได้ (treatable)
• ติดต่อได้ (transmissible)
• หรือมีภาวะแทรกซ้อนรุนแรง (serious sequelae)**

2. การซักประวัติ (History)

ควรถามย้อนหลังอย่างน้อย 12 เดือน ครอบคลุม:

• อาการและระยะเวลาเริ่ม (ช่วยระบุ incubation period)
• ประเทศ/เมืองที่ไป รวมถึง พื้นที่มี malaria หรือ outbreak เช่น Ebola, CCHF, plague
• ลักษณะที่พัก การเดินทาง
• การกินน้ำ/อาหารดิบ ยุงกัด สัมผัสสัตว์ หรือเพศสัมพันธ์
• วัคซีนและ malaria prophylaxis regimen (ชนิดยา, adherence, ระยะเวลาต่อเนื่องหลังกลับ)

3. การตรวจร่างกาย (Physical Examination)

สัญญาณเตือนรุนแรง: hypotension, respiratory distress, bleeding, altered mental status
ตรวจเพิ่มเติม: ผื่น, ต่อมน้ำเหลือง, ตับม้ามโต, เยื่อบุตา, แผลหรือ eschar, อาการทางระบบประสาท

4. การตรวจทางห้องปฏิบัติการ (Laboratory tests)

ในผู้ป่วยที่มีไข้:

การตรวจ	จุดประสงค์
CBC + diff	ตรวจ eosinophilia, thrombocytopenia
LFT	ดูตับอักเสบ, leptospirosis, severe malaria
Blood culture	หา Typhoid/Paratyphoid
Malaria RDT / Smear	ทุกกรณีที่เคยอยู่ในพื้นที่ endemic
Rapid viral test	COVID-19, Influenza
Serology/PCR	ตามความเสี่ยงโรคเฉพาะ (leptospirosis, rickettsia, HIV ฯลฯ)

หาก smear malaria แรกเป็นลบ → ตรวจซ้ำภายใน 24–72 ชม.

---

🔹 แนวทางวินิจฉัยตามอาการ (Syndromic Approach)

1. Systemic Febrile Illness

▪ Incubation ≤10 วัน

โรค	ลักษณะสำคัญ	การวินิจฉัย
Dengue / Chikungunya / Zika	ไข้ ผื่น ปวดเมื่อย	PCR/Serology
Leptospirosis	ไข้ ตัวเหลือง ตาแดง	Serology
Rickettsial infection	ไข้ ผื่น ± eschar	Serology/PCR
Plague	ไข้สูง ต่อมน้ำเหลืองโต	Smear/Culture
Schistosomiasis (dermal phase)	ผื่นคันหลังเล่นน้ำจืด	Serology
Enteric fever (Typhoid/Paratyphoid)	ไข้ ปวดท้อง rose spots	Blood culture
Viral hemorrhagic fevers (Ebola, Marburg, CCHF, Rift Valley fever, Yellow fever)	ไข้สูง อาเจียน เลือดออก	PCR/Serology
Relapsing fever	ไข้ 3 วันเว้น 3 วัน	Smear/Serology
Human African trypanosomiasis	ไข้สูง มี chancre	Blood smear
Malaria (ระยะแรก)	ไข้สลับ ปวดเมื่อย	Smear/RDT

▪ Incubation >10 วัน

โรค	ลักษณะสำคัญ	การวินิจฉัย
Malaria (P. falciparum/vivax)	ไข้สลับ	Smear/RDT
Enteric fever	ไข้เรื้อรัง ปวดท้อง	Blood culture
Acute HIV	ไข้ ผื่น ต่อมน้ำเหลืองโต	Ag/Ab, Viral load
Q fever	ไข้ ไอ ปวดศีรษะ	Serology
Tuberculosis	ไอเรื้อรัง เหงื่อกลางคืน	CXR, Sputum
Viral hemorrhagic fevers	ไข้ เลือดออก อวัยวะล้มเหลว	PCR
Visceral leishmaniasis	ไข้ ม้ามโต น้ำหนักลด	Bone marrow/Serology
Brucellosis	ไข้ เหงื่อกลางคืน ปวดข้อ	Serology

---

2. Gastrointestinal Symptoms

โรค	ลักษณะ	การวินิจฉัย
Traveler’s diarrhea (ETEC)	ถ่ายน้ำมาก	Stool PCR
Cholera	ถ่ายน้ำปริมาณมาก ช็อกเร็ว	Stool culture
Campylobacter / Shigella / Salmonella	ถ่ายมูกเลือด มีไข้	Stool culture
Giardiasis / Cyclosporiasis / Cryptosporidiosis	ถ่ายเรื้อรัง	Stool O&P / PCR
Amebiasis / Liver abscess	ถ่ายเลือด ปวดชายโครงขวา	Imaging + Serology
Strongyloidiasis	ถ่ายเรื้อรัง / Eosinophilia	Stool larvae / Serology
Echinococcosis	ปวดท้องขวาบน น้ำหนักลด	Ultrasound + Serology

---

3. Jaundice

โรค	ลักษณะเด่น	การตรวจยืนยัน
Hepatitis A/E	ไข้ ตัวเหลือง	Serology/PCR
Hepatitis B/C/D	ดีซ่านเรื้อรัง	Serology
Severe malaria	Hemolysis + hepatic failure	Smear/RDT
Leptospirosis (Weil’s)	ไข้ ตาแดง ตัวเหลือง	Serology/Culture
Yellow fever	ดีซ่าน ไตวาย	PCR/Serology
Severe dengue	Platelet ต่ำ เลือดออก	PCR/Antigen

---

4. Rash

โรค	ลักษณะ	การตรวจยืนยัน
Mpox (Monkeypox)	ผื่นตุ่มหนอง ต่อมน้ำเหลืองโต	PCR
Meningococcemia	ผื่น purpura ไม่จางเมื่อกด	Culture/PCR
Rickettsia	ไข้ ผื่น Eschar	Serology
Measles	ไข้ ไอ ตาแดง ผื่น	Serology
Dengue / Chikungunya / Zika	ไข้ ผื่น ปวดเมื่อย	PCR
Schistosomiasis (Katayama fever)	ผื่นลมพิษ คัน มี eosinophilia	Serology
Syphilis / Acute HIV	ผื่น disseminated	Serology
Cutaneous larva migrans	รอย serpiginous คัน	Clinical
Anthrax	แผล eschar ดำไม่เจ็บ	Culture
Onchocerciasis / Loa loa	ผื่น ผิวหนา หรือตาแดง	Skin snip/Blood smear

---

5. Respiratory Symptoms

▪ ไม่มี eosinophilia

โรค	ลักษณะ
Influenza / COVID-19	ไข้ ไอ ปวดเมื่อย
Tuberculosis	ไอเรื้อรัง เหงื่อกลางคืน
Legionella	ไข้สูง ไอแห้ง ปวดท้อง
Q fever	ไข้ ไอแห้ง
Measles	ไอ ตาแดง ผื่น
Plague (pneumonic)	ไอมีเลือดออก ช็อกเร็ว
Anthrax (inhalational)	ไข้ เจ็บหน้าอก ช็อกเร็ว
Psittacosis	ไอหลังสัมผัสนก

▪ มี eosinophilia

โรค	ลักษณะเด่น
Loeffler syndrome	ไอแห้ง + migratory infiltrate
Strongyloidiasis	ไอ wheezing
Tropical pulmonary eosinophilia	ไอเรื้อรังกลางคืน
Paragonimiasis	ไอมีเลือด หลังทานปูดิบ

---

6. Neurologic Symptoms

โรค	ลักษณะ
Cerebral malaria	ซึม ชัก หมดสติ
Meningococcal meningitis	ไข้ คอแข็ง ผื่น purpura
Cysticercosis	ชัก / อาการ intracranial pressure สูง
Rabies	กลัวน้ำ กลืนลำบาก
B virus (macaque)	แผล + อัมพาต
Human African trypanosomiasis	ง่วง ซึมเรื้อรัง ม้ามโต
GBS (หลัง Zika/Campy)	อ่อนแรงสมมาตร

---

7. Ocular Symptoms

โรค	ลักษณะเด่น
Onchocerciasis	ตาพร่ามัว ผิวหนา
Loa loa	เห็นพยาธิผ่านตา

---

🔹 ประวัติการสัมผัสที่สำคัญ (Exposure-based Clues)

การสัมผัส	โรคที่ควรนึกถึง
ยุงกัด	Malaria, Dengue, Zika, Yellow fever, Filariasis
แมลงดูดเลือด (tsetse fly)	African trypanosomiasis
เห็บ / หมัด / เหา	Rickettsia, Plague, Typhus
น้ำจืด / น้ำสกปรก	Schistosomiasis, Leptospirosis
อาหาร / น้ำดิบ	Typhoid, Giardia, Hepatitis A/E
นมดิบ / สัตว์ฟาร์ม	Brucellosis, Q fever
สัตว์กัด	Rabies, Anthrax
นก / ปศุสัตว์	Psittacosis, Avian flu
เพศสัมพันธ์ใหม่	HIV, Syphilis, Zika, Mpox, Hepatitis B/C

 

🔹 แนวทางสรุปการประเมิน (Practical Approach) 1.       ตรวจ malaria ในผู้ป่วยที่มีไข้ทุกรายที่เดินทางจากพื้นที่ endemic 2.       ประเมินโรค treatable / transmissible / severe เป็นอันดับแรก 3.       พิจารณา isolation ถ้าสงสัย viral hemorrhagic fever 4.       ตรวจตาม syndrome และ incubation period 5.       หากไม่พบสาเหตุ → ตรวจซ้ำใน 24–72 ชม. 6.       ควบคู่การให้การรักษาประคับประคองและส่งต่อหากมีอาการรุนแรง