วันจันทร์ที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2568

Laxatives

Laxatives

1. Introduction

Constipation เป็นภาวะที่พบได้บ่อยทั้งในเวชปฏิบัติทั่วไปและโรงพยาบาล โดยมีนิยามตาม Rome IV criteria คือมีอาการ ≥ 2 ข้อ ต่อเนื่อง ≥ 3 เดือน (หลังเริ่มมีอาการ ≥ 6 เดือน) เช่น

  • เบ่งถ่ายมาก >25% ของครั้งที่ถ่าย
  • ถ่ายน้อยกว่า 3 ครั้ง/สัปดาห์
  • อุจจาระแข็ง (Bristol type 1–2)
  • รู้สึกถ่ายไม่สุด หรือมีการอุดกั้น
  • ต้องช่วยดันด้วยมือ/นิ้ว

ควรแยก functional constipation ออกจาก secondary constipation (ยา opioid, hypothyroidism, electrolyte imbalance, obstruction, neurological diseases)

Red flag symptoms ที่ควรส่งตรวจเพิ่มเติม (colonoscopy/CT scan):

อาการ

ความหมาย

Weight loss

อาจสัมพันธ์ malignancy

Rectal bleeding

CRC, hemorrhoid, fissure

Iron deficiency anemia

CRC

Onset > 50 ปี

Risk of colorectal cancer

Family history CRC / IBD

High-risk

2. Classification of Laxatives

Group

Drug

Mechanism

Onset

Key Points

Bulk-forming

Psyllium (Mucillin)

เพิ่มกากอาหาร ดูดน้ำ → เพิ่ม volume ของ stool กระตุ้น peristalsis

1–3 วัน

ต้องดื่มน้ำมาก, ห้ามใน bowel obstruction

Osmotic

PEG 3350 (Forlax), Lactulose (Hepalac), Sorbitol, Magnesium hydroxide (MOM)

ดึงน้ำเข้า intestinal lumen โดย osmotic effect

0.5–3 วัน

ระวัง dehydration, electrolyte imbalance

Stimulant

Bisacodyl (Dulcolax), Senna (Senokot), Sodium picosulfate (Picoprep)

กระตุ้น enteric nerve plexus เพิ่ม motility + น้ำในลำไส้

6–12 ชม.

ใช้เฉพาะ short-term; ระวัง cramp, melanosis coli

Secretagogue

Lubiprostone (Amitiza)

ClC-2 channel activator → ↑Cl- & water secretion

24 ชม.

ดีใน chronic idiopathic constipation, IBS-C

Prokinetic (5-HT4 agonist)

Prucalopride (Resolor)

กระตุ้น colonic peristalsis โดย serotonergic pathway

24–48 ชม.

ใช้ใน refractory constipation

3. Detailed Pharmacology of Each Drug

3.1 Bulk-forming Laxative

Psyllium (Mucillin)

  • Mechanism: ดูดน้ำ → เพิ่ม stool bulk → Stimulate peristalsis
  • Dose: 3.4 g (1 ซอง) ละลายน้ำ 240 mL วันละ 1–3 ครั้ง
  • ใช้ใน: Mild constipation, IBS with constipation
  • ข้อห้าม: Dysphagia, bowel obstruction
  • ข้อควรระวัง: ต้องดื่มน้ำเพียงพอ ไม่งั้นเกิด intestinal obstruction

3.2 Osmotic Laxatives

Drug

Dose

Use

Caution

PEG 3350 (Forlax)

1 sachet (13 g) ละลายน้ำ 120 mL วันละ 1–2 ครั้ง

Chronic constipation, safe in elderly & CKD

ไม่มี electrolyte disturbance

Lactulose (Hepalac)

15–30 mL/day (max 60 mL)

Constipation + Hepatic encephalopathy

Flatulence, diarrhea, avoid in galactosemia

Sorbitol

30–60 mL 70% solution

Similar lactulose, cheaper

Abdominal cramps

Magnesium hydroxide (MOM)

15–30 mL at bedtime

Acute constipation

ห้ามใน renal failure → hypermagnesemia

3.3 Stimulant Laxatives

Drug

Dose

Onset

Notes

Bisacodyl (Dulcolax)

PO 5–10 mg, PR 10 mg

PO: 6–12 hr, PR: 1 hr

ห้ามบดเคี้ยว, หลีกเลี่ยงใช้ >1 สัปดาห์

Senna (Senokot)

2 tabs (17.2 mg sennosides) HS

6–12 hr

อาจเกิด melanosis coli

Sodium picosulfate (Picoprep)

1 sachet + water (colonoscopy prep)

6–8 hr

ใช้ร่วมกับ Mg citrate

3.4 Secretagogue & Prokinetic

Drug

Mechanism

Dose

Indication

Lubiprostone (Amitiza)

Cl-channel activator → ↑Fluid

24 mcg BID

IBS-C, chronic idiopathic constipation

Prucalopride (Resolor)

5-HT4 agonist → ↑Peristalsis

2 mg OD

Chronic constipation refractory to laxatives

4. Clinical Use & Selection Strategy

Stepwise Management

1.       Lifestyle: Fiber 20–30 g/day + water ≥ 1.5 L + exercise

2.       Bulk-forming → Psyllium

3.       Osmotic → PEG / Lactulose

4.       Stimulant → Short-term rescue (bisacodyl, senna)

5.       If refractory → Lubiprostone / Prucalopride

Special Situations

Condition

Preferred

Avoid

Pregnancy

Psyllium, Lactulose

Bisacodyl long-term

CKD

Lactulose, PEG

MOM

Elderly

PEG

Stimulants

Opioid-induced

Senna + docusate, prucalopride

Bulk-forming alone

✅ Pediatric Laxative Dosing

Drug (Generic / ชื่อการค้า)

ขนาดยาในเด็ก

หมายเหตุสำคัญ

Psyllium (Mucillin)

>6 ปี: ½–1 ซอง (3.4 g) วันละ 1–2 ครั้ง

ให้ดื่มน้ำมาก ๆ ห้ามใช้ในเด็ก <6 ปี

PEG 3350 (Forlax / MiraLax)

Maintenance: 0.4–0.8 g/kg/day (แบ่ง 1–2 ครั้ง)Fecal disimpaction: 1–1.5 g/kg/day × 3–6 วัน

ปลอดภัยที่สุดในเด็ก ใช้ยาวได้

Lactulose (Hepalac)

<1 ปี: 2.5 mL วันละ 1–2 ครั้ง1–5 ปี: 5 mL วันละ 2 ครั้ง6–14 ปี: 5–10 mL วันละ 2 ครั้ง

ปรับขนาดให้ถ่ายนิ่ม 1–2 ครั้ง/วัน

Sorbitol 70%

1 mL/kg/dose วันละ 1–2 ครั้ง

ใช้แทน lactulose ได้ ราคาถูกกว่า

Magnesium hydroxide (MOM)

2–5 ปี: 5–15 mL/day6–11 ปี: 15–30 mL/day≥12 ปี: 30–60 mL/day

ห้ามใน CKD หรือ dehydration

Bisacodyl (Dulcolax)

PO: 6–12 ปี → 5 mg ก่อนนอนPR suppository: 2–10 ปี → 5 mg, >10 ปี → 10 mg

ออกฤทธิ์ 6–12 ชม (PO), 15–60 นาที (PR)

Senna (Senokot)

2–6 ปี: 2.5–5 mL syrup หรือ ½ tab ก่อนนอน6–12 ปี: 5–10 mL หรือ 1 tab ก่อนนอน

ปรับขนาดตามการตอบสนอง

Sodium picosulfate (Picoprep)

1–5 ปี: ½ ซอง + น้ำ5–9 ปี: 1 ซอง≥10 ปี: 2 ซอง

ใช้ bowel prep ก่อน colonoscopy

Lubiprostone (Amitiza)

ยังไม่แนะนำใช้ในเด็ก <18 ปี

Safety data ยังจำกัด

Prucalopride (Resolor)

4–18 ปี: 0.04 mg/kg/day (max 2 mg/day)

ใช้ใน refractory constipation เท่านั้น

🩺 💡Quick Tips สำคัญ

  • ยาที่ปลอดภัยและใช้บ่อยที่สุดในเด็ก → PEG 3350 และ Lactulose
  • หลีกเลี่ยง stimulant (bisacodyl, senna) ใช้เฉพาะ short-term หรือ disimpaction
  • ห้ามใช้ Magnesium hydroxide ในเด็กที่มี renal impairment
  • ประเมิน organic causes ก่อนให้ยาในเด็กเล็ก (<1 ปี) เช่น Hirschsprung, hypothyroidism, cow milk protein allergy
ที่
ป้ายกำกับ:

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น

สมัครสมาชิก: ส่งความคิดเห็น (Atom)