วันเสาร์ที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2568

Breast cancer screening

Breast cancer screening

1) Key messages

  • Mammography screening เป็น modality หลักที่มีหลักฐานลด breast cancer mortality (ประมาณลด relative risk ได้ ~20% ในภาพรวมจาก RCTs/เมตาอะนาลิซิส แต่ absolute benefit ขึ้นกับอายุ/ความเสี่ยง)
  • ประโยชน์มากขึ้นเมื่อ baseline risk สูงขึ้น (อายุมากขึ้น/ความเสี่ยงสูง)
  • Harm สำคัญ: false positive, overdiagnosis/overtreatment, anxiety, discomfort, false negative (interval cancer), radiation (โดยรวมต่ำใน average-risk >40)

2) Risk determination: แยกกลุ่มก่อนคุยเรื่อง screening

เป้าหมายคือจัดกลุ่มตาม lifetime risk of breast cancer diagnosis

  • Average risk: <15%
  • Moderate risk: ~15–20%
  • High risk: >20%

Major risk factors ที่ใช้คัดกรองเบื้องต้น (history-based)

  • Personal history: breast/ovarian/tubal/peritoneal cancer
  • Family history: breast/ovarian/tubal/peritoneal cancer
  • High-risk ancestry (เช่น Ashkenazi Jewish)
  • Known pathogenic mutation ในตนเอง/ญาติ (เช่น BRCA1/2, TP53, PTEN ฯลฯ)
  • Mammographic breast density
  • Prior biopsy พบ high-risk lesion (เช่น atypical hyperplasia)
  • Reproductive factors: age at menarche/first birth, parity, menopausal status
  • Chest radiation age 10–30

คนที่ “ไม่มี” risk factors สำคัญ มักจัดเป็น average risk (lifetime risk โดยเฉลี่ยราว 12% เป็น “risk of diagnosis” ไม่ใช่ risk of death)

Risk prediction models (ใช้เมื่อ history ยังจัดกลุ่มไม่ชัด/ต้องการความละเอียด)

  • Average-risk oriented: Tyrer-Cuzick (IBIS) (แนะนำในคนไทย > 20% high risk ทำ MRI screening เพิ่ม), Gail (BCRAT) (แนะนำใช้ประเมิน 5-year risk > 1.67% ให้ chemoprevention), BCSC risk calculator
  • Mutation carrier probability: BRCAPRO, Claus, BOADICEA/CanRisk
    ข้อจำกัดสำคัญ: predictive value ระดับ “รายบุคคล” modest, validation bias (หลายโมเดลพัฒนาจากประชากร White), ต้องใช้ clinical judgment ร่วมเสมอ โดยเฉพาะการส่ง genetic counseling / พิจารณา chemoprevention / risk-reducing surgery

3) Screening recommendations: แยกตาม risk group

A) Average risk (<15% lifetime risk)

Modalities

  • Primary: Mammography (digital 2D หรือ digital breast tomosynthesis/DBT [3D] ตาม availability)
  • ไม่แนะนำ routine screening ด้วย US หรือ MRI ใน average-risk
  • ไม่แนะนำ CBE (Clinical Breast Exam) เป็น screening routine (แต่ยังสำคัญใน diagnostic setting)
  • ไม่แนะนำ routine BSE (Breast Self-Exam); เน้น breast awareness และให้มาพบแพทย์เมื่อมีอาการ/ก้อน

Age-based approach

  • <40 ปี: ไม่แนะนำ routine screening (incidence ต่ำ, mammography performance แย่, PPV ต่ำ)
  • 40–49 ปี:
    • แนวทางในข้อความนี้ “suggest start at 40” พร้อม shared decision-making (benefit modest แต่ years-of-life gained มีความหมายในบางคน; false positive สูงกว่า)
  • 50–74 ปี: แนะนำ screening ด้วย mammography (benefit ชัดกว่า)
  • 75 ปี: เสนอ screening เฉพาะคนที่ life expectancy 10 ปี และยังพร้อมรับการรักษาหากพบมะเร็ง

Frequency (annual vs biennial)

  • โดยรวมความต่าง “absolute benefit” ระหว่าง annual vs biennial ไม่มาก แต่ annual เพิ่ม harms (false positives/overdiagnosis/cost)
  • ใช้หลัก 1–2 ปี ตามอายุ/ความเสี่ยงย่อย/ความพึงพอใจ
    • มักเอนเอียงไปทาง biennial เพื่อลด harms โดยเฉพาะช่วงอายุสูงขึ้น
    • รายที่กังวลสูง/มีปัจจัยที่เพิ่ม false negative (เช่น dense breast ในวัย 40s) อาจคุยเรื่อง annual ได้เป็นรายบุคคล

B) Moderate risk (~15–20%)

  • โดยหลัก screen เหมือน average risk (เริ่มอายุ/ความถี่ใกล้เคียงกัน)
  • Supplemental screening (US/MRI): ไม่ routinely recommend แต่พิจารณาแบบ shared decision-making (ขึ้นกับ preference, availability, coverage)

C) High risk (>20% lifetime risk หรือมี gene/ประวัติสำคัญ)

กลุ่มนี้รวม:

  • Known susceptibility gene (เช่น BRCA1/2, TP53, PTEN ฯลฯ)
  • Prior chest radiation อายุ 10–30
  • Certain high-risk breast lesions (เช่น ADH/ALH/LCIS)
  • หรือ model-based lifetime risk >20%

Recommendation

  • Mammography + Supplemental MRI
    • แนวทางที่พบบ่อย: ทำ “annual” ทั้งคู่ โดย stagger ห่างกัน 6 เดือน (หรือทำพร้อมกันตามศูนย์)
  • ถ้า ทำ MRI ไม่ได้: พิจารณา screening ultrasound (ตามแนวทางบางสมาคม) หรือเทคนิคอื่นตามทรัพยากร
  • ส่งต่อ genetic counseling / high-risk clinic เพื่อพิจารณา risk reduction (chemoprevention / prophylactic surgery ตามข้อบ่งชี้)

หมายเหตุ

  • MRI เพิ่ม detection ของ cancer ที่เล็ก/โหนดลบน้อย แต่หลักฐานลด mortality ยังไม่ชัด และเพิ่ม false positives ต้องชั่ง benefit/harms

4) Special situations ที่เจอบ่อย

Dense breast

  • Dense breast = เพิ่ม risk + ลด sensitivity ของ mammography
  • มัก “prefer DBT/3Dมากกว่า 2D ใน dense breast
  • โดยทั่วไปยังใช้ “age/risk-based screening” เป็นแกนหลัก ไม่ได้เปลี่ยนทั้งหมดเพียงเพราะ dense breast (ยกเว้น high-risk ควรมี MRI)

Breast implants (augmentation)

  • Screening เหมือนคนไม่มี implant แต่ต้องใช้เทคนิค implant-displacement views (รวมเป็น 4 views/ข้างตามมาตรฐาน)
  • Implant หลัง pectoralis (subpectoral) มักถ่ายง่ายกว่า

Post-mastectomy/reconstruction

  • หลัง mastectomy: โดยทั่วไป ไม่ทำ routine mammography ถ้าไม่มี native breast tissue
  • Flap reconstruction (TRAM/DIEP): ติดตามหลักด้วย physical exam; ถ้ามีก้อนคลำได้ที่สงสัย (แยก fat necrosis vs recurrence ยาก) ทำ diagnostic imaging ตามข้อบ่งชี้

Pregnancy/lactation

  • ไม่ทำ routine screening ระหว่างตั้งครรภ์โดยทั่วไป
  • แต่ถ้ามี palpable mass/abnormal finding ทำ diagnostic imaging ตามความเหมาะสม

Limited life expectancy

  • ถ้า life expectancy <10 ปี หรือ comorbidity ทำให้รักษาไม่ได้ ไม่คุ้ม screening

Recent COVID-19 vaccination

  • Axillary adenopathy ข้างเดียวหลังวัคซีนพบได้ (อาจนานเป็นสัปดาห์–เดือน)
  • แนวทางสมัยใหม่: ไม่ควรเลื่อน screening เพียงเพราะเพิ่งฉีดวัคซีน; radiologist จะ interpret ในบริบท risk/อาการ

5) Benefits vs harms: ประโยคสั้นไว้ใช้คุยคนไข้

Benefits

  • ลดโอกาสตายจาก breast cancer (โดยรวม ~20% relative reduction)
  • ตรวจพบระยะต้น รักษาได้เร็ว/มัก stage ต่ำกว่า

Harms

  • False positive recall/US/biopsy + anxiety
  • Overdiagnosis/overtreatment (รวม DCIS บางส่วนที่อาจไม่ก่อโรคในชีวิตนั้น แต่เรายังแยกด้วย imaging ไม่ได้)
  • False negative / interval cancer (mammography อาจ miss ได้ถึง ~20%)
  • Pain/discomfort, radiation (ต่ำ)

6) Shared decision-making (โครงคุยแบบ 1–2 นาทีในคลินิก)

1.       บอกว่า “ส่วนใหญ่เป็น average riskและ “ความเสี่ยงที่เราพูดคือ risk of diagnosis

2.       อธิบาย trade-off:

o   เริ่มเร็ว/ถี่ขึ้น benefit เพิ่มเล็กน้อย แต่ false positive/overdiagnosis เพิ่ม

3.       ถาม preference: คนไข้ “รับความเสี่ยง false alarm ได้แค่ไหน” vs “อยากลดโอกาสพลาด”

4.       สรุปแผนเป็นตัวเลือก: annual vs biennial (โดยเฉพาะวัย 40s) และนัดทบทวนเมื่ออายุมากขึ้น/ปัจจัยเสี่ยงเปลี่ยน


7) Practical algorithm (quick use)

Step 1: Risk screen (history)

  • gene / chest radiation 10–30 / prior atypia/LCIS / strong FHx คิดถึง high-risk

Step 2: Categorize

  • <15% average mammography (2D/DBT) ตามอายุ
  • 15–20% moderate mammography; adjunct imaging เฉพาะราย
  • 20% high mammography + MRI (stagger 6 mo) + genetic/high-risk clinic

Step 3: Frequency

  • 40–49: shared decision (มัก 1–2 ปี)
  • 50–74: 1–2 ปี
  • 75: เฉพาะ life expectancy 10 ปี

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น