Amylase และ Lipase
1. ความสำคัญและการใช้ค่า Amylase และ Lipase
- Lipase
เป็น enzyme ที่แนะนำใช้หลักในการวินิจฉัย
acute pancreatitis
- ไวต่อโรคมากกว่า amylase, ระดับสูงอยู่ได้นานกว่า
- อาจสูงแม้ใน hypertriglyceridemia ที่ amylase
ปกติ
- การติดตามค่า enzyme ซ้ำ ไม่ช่วย ในการประเมิน
response หรือ outcome
2. ระบาดวิทยา (Epidemiology)
- 11–13%
ของผู้ป่วย nonpancreatic abdominal pain มี pancreatic enzyme สูง
- 24% ของผู้ป่วย DKA มี lipase สูงโดยไม่ใช่ pancreatitis
- 60% ของผู้ป่วย HIV+ asymptomatic มี amylase/lipase
สูงอย่างน้อย 1 ครั้ง
3. พยาธิสรีรวิทยา (Pathophysiology)
Amylase
- ผลิตจาก pancreas (40%) และ salivary
glands (60%)
- ถูกกรองทางไตและ reticuloendothelial system
- ครึ่งชีวิตสั้น ระดับกลับสู่ปกติภายใน 24 ชม.
Lipase
- สร้างใน pancreatic acinar cells, ต้องใช้
colipase ช่วยย่อย triglyceride
- กรองทางไตแต่มีการ reabsorb → ครึ่งชีวิตยาวกว่า (6.9–13.7
ชม.)
- จึงคงอยู่ในเลือดนานกว่า amylase
4. สาเหตุที่ทำให้ Amylase/Lipase สูง
1) โรคตับอ่อน (Pancreatic disease)
- Acute
pancreatitis: มักสูง >3 เท่า ULN
- Acute
on chronic pancreatitis และ alcoholic
pancreatitis: ค่า enzyme อาจไม่สูงเด่น
- หลัง ERCP, trauma, obstruction อาจพบ enzyme สูง
2) โรคนอกตับอ่อน (Extrapancreatic
causes)
- Renal
failure, malignancy, cholecystitis, esophagitis อาจทำให้ lipase >3 เท่า ULN
- ยาบางชนิดทำให้ enzyme สูง
3) Isolated Amylase Elevation
- Salivary
disease เช่น parotitis
- Macroamylasemia:
amylase จับกับ immunoglobulin → ขนาดใหญ่ กรองไตได้น้อย
- Idiopathic
hyperamylasemia (Gullo's syndrome): ค่า enzyme สูงขึ้นลงได้เองโดยไม่มีโรค
4) Isolated/Persistent Lipase Elevation
- Delayed
presentation ของ acute pancreatitis (amylase กลับสู่ปกติเร็ว)
- Alcoholic
pancreatitis: amylase อาจไม่สูง
- Acute
on chronic pancreatitis: enzyme สร้างลดลง
- Hypertriglyceridemia-induced
pancreatitis: amylase อาจต่ำปลอม (assay
interference)
5. แนวทางประเมินผู้ป่วย (Initial
Approach)
ถ้าสงสัย Acute Pancreatitis
- อาการ: ปวดท้องเฉียบพลันรุนแรง + Lipase/Amylase ≥3
เท่า ULN →
ไม่ต้องทำ imaging เพิ่ม
- ถ้า < 3 เท่า ULN → ทำ contrast
CT ยืนยัน
ถ้าอาการไม่เข้าได้กับ Acute
Pancreatitis
- ประวัติ: โรคตับอ่อนเรื้อรัง, trauma, ERCP, ยา,
alcohol, family history
- ตรวจแล็บ: CBC, electrolytes, LFT, Ca, albumin, pregnancy
test
- Imaging:
CT หรือ MRI/MRCP ขึ้นกับสาเหตุที่สงสัยและสภาพไต
6. แนวทางต่อเนื่อง (Subsequent
Approach)
- ปวดท้องต่อเนื่อง + initial imaging negative:
→ พิจารณา endoscopic ultrasound หา chronic pancreatitis หรือ pancreatic cancer - Isolated
amylase elevation:
→ ทำ Amylase-Creatinine Clearance Ratio (ACCR) - <1%
→ macroamylasemia
- ปกติ 3–4%, acute pancreatitis → ACCR สูงขึ้น
- ไม่มีอาการปวดต่อเนื่อง:
→ ไม่ต้องตรวจเพิ่มเติม
|
สรุปประเด็นสำคัญ 1. Lipase ดีกว่า Amylase ในการวินิจฉัย acute
pancreatitis 2. ค่าที่สูงไม่จำเป็นต้องเป็น
pancreatitis เสมอ → ประเมินตามอาการและ imaging 3. Isolated enzyme elevation มักไม่ต้องตรวจซ้ำถ้าไม่มีอาการ 4. สาเหตุ extrapancreatic และ
macroamylasemia ต้องพิจารณาใน differential |
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น